vV W*
S c in t ic ic jo d e C J i ü e4J u n i o 26 d e 1S7(L—
V
4
C o n fo r m e íi lo a c o r d a d o p o r el C o n s e jo d e la U n iv e r s id a d en sesión d e l 23 d e l q u e r ig e , a p r u é b a s e c o m o t e x t o d e le c tu r a , la o b r a c o m p u e s ta p o r la B a r o n e s a d e W ils o n , c o n e l t it u ló L‘ P e r la s d e l c o r a z ó n .”
D o m e i c u .
M i g u e l l u i s A d u n a t e g u i .
Secretario Jeueral.
L im
a,O c t u b r e G c l e l S I G .
A la C o m is ió n d e I n s t r u c c ió n P r im a r ía .
M O R A L E S .
S e ñ o r P r e s id e n t e :
I V
te o r ía s y en se n a n za p r o v e c h o s a , p a ra a s e g u r a r la c o n s e r v a c ió n d e l ó r d e n y d e la p a z , en ei h o g a r d o m é s tic o . P u e d e p o r lo ta n to a u t o r iz a r s e c o m o t e x t o d e le c tu r a , en la s e s c u e la s d e n iñ a s d e la R e p ú b lic a .
L im a , O c t u b r e 1 4 d e 187(3.
L u i s B * C i s n e r o s .
L i m a O c t u b r e 10 d e 1 »
C o n fo r m é á lo a c o r d a d o p o r e l C o n s e jo S u p e r io r d e I n s t r u c c ió n p íib lie a en se sió n d e lio y , a p r u é b a s e c o m o t e x t o d e le ctu ra , la o- b r a e s c r ita p o r la s e ñ o r a B a r o n e s a d e AYil- so n c o n el t ít u lo d e “ P e r la s d e l c o r a z ó n , p u d ie n d o en c o n s e c u e n c ia a d o p ta r s e en la s e s c u e la s d e in s t r u c c ió n p rim a ria «— R e g ís trese«
L a R o s a ,
R A B r M r ó o M o r a l e s «
il ir e c c i o ü g e ü e r a i d e liis tr ttc c ió ii pú blica# Q u ito , d ic ie m b r e 2 4 d e 1S79«
A la señora Batónósa de Wilsori»
El Mi seííoi Ministro de lo interior
¿
ins*
tl'ticcion pública) Une dice lo siguiente i
d e e xa m in a r la s o b r a s d e la s e ñ o r a B a r o n e sa d e W ils o n , q u e U S . se d ig n ó p r e s e n ta r c o n su e s tim a b le o fic io d e 11 d e lo s c o r r ie n te s y c o n s id e r a n d o q u e la in titu la d a “ L a s P e r la s d e l c o r a z ó n ” es un c o n ju n t o d e le c c io n e s d e sa n a m o ra l y c u ltu r a , m u y a d e c u a d a s p a r a la e d u c a c ió n d e la s n iñ a s y la q u e t-ieue p o r t ít u lo “ E l c a m in o d e la C r u z ” u n r e la to d e la P a s ió n y m u e r te d e J e s u c r is to , p r e s e n ta d a s co n el s u a v e a t r a c t iv o q u e la a u to r a s a b e c o m u n ic a r á su s e s tim a b le s o- b ra s , lia t e n id o á b ie n a p r o b a r u n a y o tra , y a u to r iz a r el u so d e la prim era- c o m o t e x t o d e le c tu r a en lo s c o le g io s y e s c u e la s p r im a r ia s d e n iñ a s , y d e la s e g u n d a en la s e s c u e la s d o n iñ o s , s a t is fa c ie n d o a sí el n o b le d e s e o d e la ilu s tr a d a e s c r ito r a , e x p r e s a d o p o r U S , en el c it a d o o fic io .”
L o q u e c o m u n ic o á U . p a r a s u c o n o c i m ie n to .
D io s g u a r d e á U ,
P a r e o H e r r e r a *
; v
“ S e ñ o r a B a r o n e s a d e W ils o n *
« M u y r e s p e ta d a s e ñ o r a :
“'H e le id o c o n su m o in te r e s la s tr e s o b r a s : “ L a s P e r la s d e l C o r a z ó n ,” “ E l C a m in o d e .la C r u z ” y la b io g r a fia d e P io I X , q u e U* t u
T I
u na á u n a tocia s su s p á g in a s y d e b o a s e g u r a r le , q u e n o lie e n c o n t r a d o c o s a a lg u n a q u e se a c o n tr a r ia á n u e s tr a sa n ta fe c a t ó lic a , n i á la m o r a l c r is tia n a , a n te s s í c u t o d a s e lla s se r e v e la el fo n d o d e p ie d a d y
c r is tia n a in s t r u c c ió n d e su a u to ra ;
“ S o n o b r a s q u e d e b e n e s ta r en m a n o s d e to d a s las p e r s o n a s e n c a r g a d a s d e la e d u c a c ió n d el b e llo s e x o , y su le c tu r a será u n t e s o r o in á g o t a b le d e in s tr u c c ió n y s ó lid a v ir t u d , p u e s la s m á x im a s d e p ie d a d y sa n a m o r a l q u e c o n tie n e n , son la s m a s a p r o p ia d a s lia ra fo r m a r lo s c o r a z o n e s d e la s h ija s m a
d r e s y e s p o s a s , s e g ú n la m is ió n q u e la d iv in a P r o v id e n c ia le s co n fia ra , al d e s tin a r la s á o b je t o s d e ta n a lta im p o r t a n c ia p a ra la s o c ie d a d .— R e c ib a U ., s e ñ o r a B a r o n e s a , lo s s e n tim ie n to s d e r e s p e to co n q u e t e n g o la h o n r a d e s u s c r ib ir m e a te n to y S . S .
# %
V i c e n t e D a n i e l P á s t o k .
Q u ito , 2 d e d ic ie m b r e d e 1870.
S e ñ o r a B a r o n e s a d e W ils o n .
Q u it o , d ic ie m b r e 1870.
M u y e s tim a b le s e ñ o r a y b u e n a a m ig a :
lie-I
.
ua d o d e s a tis fa c c ió n , a l m is m o tie m p o q u e b e a d m ir a d o lo s g r a n d e s c o n o c im ie n to s , e l in g e n io é ilu s tr a c ió n d e su a u to ra . E s t a p r e c io s a o b r a , a si c o m o la d e UE1 C a m i n o d e la C r u z q u e U . se b a d ig n a d o d e d ica rm e d á n d o m e u n a p r u e b a in d u d a b le d e la a lta e s tim a c ió n c o n q u e se s ir v e h o n r a r m e, son o b r a s d ig n a s d e s e r v ir d e t e x t o d e e n s e ñ a n z a en n u e s tr o p a ís , a sí c o m o lo b a n s id o en o tr a s n a c io n e s c u lta s . A s í p u e s n o d u d o q u e la s o b r a s d e U . se rá n a p r e c ia d a s c o m o m e r e ce n , n o s o lo p o r m i h u m ild e v o t o , sin o p o r el d e la s p e r s o n a s m a s ilu s tr a d a s d e n u e s tr a p a tr ia .
A l te r m in a r m i c o n te s t a s io n , c u m p lo c o n e l d e b e r d e d a r á U . la s m a s e x p r e s iv a s g r a c ia s , p o r e l h o n o r c o n q u e se b a s e r v id o f a v o r e c e r m e y p o r e l q u e d e s e a r ía ir p e r s o n a l m e n te á a g r a d e c e r á IT. p e r o c o m o n o m e es p o s ib le sa lir d e ca s a , p o r ta ita d e s a lu d , b e te n id o q u e h a c e r lo p o r m e d io d e e sta , o f r e c ie n d o á U . m is c o n s id e r a c io n e s y a p r e c io , a sí c o m o m i e te r n a g r a tt itu d .
S o y d e U . a te n to a m ig o S . S* y c a p e llá n ,
A n t o n i o T o m a s I t u e r a l d e .
Obisxoo d im is io n a r io d e Ib a r r a .
YII
*
F e r i a s d e l c o r a z ó n se lla m a el p r e c io s o li b r o e n q u e la B a r o n e s a d e W ils o n , lia c o n s ig n a d o su s id e a s y a s p ir a c io n e s a c e r c a d el d e s t in o d e la m u je r, en e l e s ta d o a ctu a l d e n u e s tr a s s o c ie d a d e s .
¿íT o es v e r d a d , le c to r e s , q u e e s te t ít u lo e s t a n d e lic a d o c o m o ese sé r, m e d io h u m a n o , m e d io a n g é lic o q u e v e n e r a m o s d e s d e n iñ o s c o n e l n o m b r e d e m a d re , á q u ie n m á s ta r d e lla m a in o s e s p o s a ic o m p a fíe r a d e n u e stra v id a ?
E l e g o is m o m a s c u lin o lle v a y a m u c h o s s i g lo s d e u n a ta r e a la r g a y e n o jo s a , c o n s a g r a d a á o s c u r e c e r á la m u je r . G r a n d e s in g e n io s h a n a g o t a d o su c h is t o s o n ú m e n en a r r o ja r s o b r e e lla el r id íc u lo ; p o e ta s e s c la r e c id o s h a n a lz a d o c o n tr a su h o n r a c a n ta r e s q u e la d e n i g r a n , c o m o si t o d a v ía e x is tie r a en e l m u n d o el c u lt o d e la Y é n u s p a g a n a y p o r fin , t e ó lo g o s ilu s tr e s y filó s o fo s e m in e n te s , r e c o r d a n d o lo s n o m b r e s d e la p o é t ic a E v a q u e p e r d ió a l lin a je h u m a n o , d e E le n a y F lo r in d a , p o r q u ie n e s se p e r d ie r o n T r o y a y la m o n a r q u ía g o d a , e ch a n en c a r a a l s e x o p o r e x c e le n c ia h e r m o s o y d e lic a d o , lo q u e s o lo es c u lp a d e lo s h o m b r e s y su s e s t r a v ío s .
Y sin e m b a r g o la m u je r n o s a m p a ra en la c u n a , n o s e m b e lle c e m a s t a r d e la v id a , n o s a m a c o n p a s ió n , n o s c u id a e n la s e n fe r m e d a d e s , n o s llo r a a l b a ja r á la t u m b a y c o n s e r
v a d e s p u é s in d e le b le n u e s tr a m e m o r ia .
L A S P EBL A S D E L C OBA Z O N . I X
L os h o m b r e s o lv id a m o s fá c ilm e n te , lo s s a c r ific io s q u e d e b e m o s á la m a d r e y á la ;e s - p o s a . E l r e c u e r d o d e su a b n e g a c ió n y t e r n u ra , se b o r r a d e n u e s tr a a lm a , p e r d id a en el
to r b e llin o d e l m u n d o ; p e r o e lla s n o o lv id a n n u n c a ; e lla s g u a r d a n p a r a sie m p re en e sa d u lc e y s a n ta r e lig ió n d e lo s r e c u e r d o s , la m e m o r ia d e l p a d r e , d e l h ijo , d e l e s p o s o y d e l h e r m a n o . E lla s , c u y o d e s tin o e s a m a r, c u m p le n su m isió n , m e jo r q u e n o s o tr o s ; a m a n e n v id a y en m u e rte , s o n n u e s tra s d u lc e s a m i g a s en la fe lic id a d y e n la d e s g r a c ia , n o s h e c h iz a n c o n su s e n c a n to s , e le v a n n u e s tr a a l m a c o n la d e lic a d e z a d e su s s e n tim ie n to s , e n ju g a n n u e s tr a s lá g r im a s , v ie r te n r o s a s e n
n u e s tr o c a m in o , s e g ú n la e x p r e s ió n d e S c lii-
11er,' y p o r ú ltim o , en la h o r a d e n u e s tr a m u e rte s o r el á n g e l d e c a r id a d , c u y a m a n o n o s m u e s tr a e l c ie lo .
S i e s o es la m u je r ¿ p o r q u é e n tó n c e s b a l d o n a r la ? p o r q u é en v e z d e a r r o ja r s o b r e e lla c h is te s b a la d íe s é in s u ls o s , n o la e n to n a m o s lo s h o m b r e s el h im n o del a m o r y la g r a titu d ?
L o s q u e e m p le a n su ta le n to en c a lu m n ia r á la m u je r , n o m e re ce n b ie n d e la h u m a n i d a d * Y lo p e o r es, q u e t o d o s e llo s son in c o n s e c u e n te s y q u e á v u e lt a d e p á g in a , un e l o g io a r r a n c a d o á su p lu m a p o r la v e r d a d lo s c o n t r a d ic e d e l t o d o ; lo s q u e u n r a to a n te s m a ld e c ía n á la m á s b e lla o b r a d e l c r e a d o r , la b e n d ic e n y la e n s a lz a n d e s p u é s , sin q u e e l le c t o r a lc a n c e á d a rs e c u e n ta d e l p o r q u é d e e s o s b a ld o n e s y e s o s e lo jío s .
X U N A P A L AB RA A L L E C T O R
.-y h o m b r e d e m u n d o .-y d e ra ra s a v e n tu r a s , c o m o q u e lia b ia c o r r id o la v id a en to d a s su s s it u a c io n e s y e s ta d o s ; q u e lia b ia s id o a m a n t e y e s p o s o y p o r ú ltim o m ilita r y s a c e r d o te , s e b u r la b a d e e s o s fa ls o s e n e m ig o s d é la m u jer, p in t a n d o su s c o n t r a d ic c io n e s en e l s ig u ie n te b e llís im o
S O X E T O .
E s la m u je r d e l h o m b r e lo m a s b u e n o ; E s la m u je r d e l h o iu b r e lo m a s m a lo ;
S u d ic h a su e le se r y su r g g a lo , S u m u erte su e le se r y su v e n e n o .
E s v a s o d q .b o n d a d y v ir t u d lle n o , A u n á s p id L ib io su p o n z o ñ a ig u a lo ; P o r b u e n o a l m u n d o su v a lo r s e ñ a lo , P o r m a lo a l m u n d o su v a lo r c o n d e n o .
«
E lla n o s d á su s a n g re , e lla n o s c r ia ;
]STo h a h e c h o el c ie lo u n a c o s a m a s in g r a t a ; E s u n á n g e l, y á v e c e s u n a h a r p í a .
T a n p r o n t o tie n e a m o r c o m o m a lt r a t a ____ E s la m u je r, al ü u , c o m o s a n g r ía ,
Q u e á v e c e s d á la v id a , a v e c e s m a ta .
S in d u d a e s to s v e r s o s n o s o n o tr a c o s a <]ue u n a sá tira . E llo s c o m p r e n d ía n c u a n to s h is t o r ia d o r e s , p o e ta s , t e ó lo g o s y filó s o fo s , h a n d ic h o en p r ó y en c o n t r a d e la m u je r; «ellos e x p r e s a n c o n s o b r a d a e lo c u e n c ia lo q u e a m o r y el d e s p e c h o , h a h e c h o e x c la m a r p o r
L A S P E R L A S D E L C O R A Z O N . X I
La s e ñ o r a B a r o n e s a d e A V ilson, v ie n e e n tre ta n t o á t e r c ia r en e ste solem n e- d e b a te - p r o c la m a n d o u n a g ra n v e r d a d ,
— E d u q u e m o s á la m u je r, d ic e y e n tó n c e s - v e r á el m u n d o lo q u e e lla v a le , e n to n c e s c o m p r e n d e r á el h o m b r e q u e la c o m p a ñ e r a que- D io s le h a d a d o n o es in fe r io r á él, ni p o r la in te lig e n c ia , ni p o r la s d o te s d e l c o r a z ó n ; y q u e si n o e n c u e n tr a en ella n a da m a s q u e u n ser a c r e e d o r , p o r s m ^ & á ^ T t ^ á su p r o t e c c ió n , es p o r q u e é L íía.(]4ííjn H o r e d u c ir la á u n c ír c u lo c^e l (l lie n o lo p e r m ite s f f á f f '
íS í; e d u q u cit/o s f i 19 \jm]ríe e s to e s c r ib e , y ifls lio i ^ l í ^ r e " v e la r e m o s al í l m i d o e r t h y l i e r m o - sa m ita d d e ira tesoro* q u e lo s s ig lo s a i r ^ i ^ ^ í § § ¿ p a ^ i i í ^ v i e r o n y c u y o v a lo r c o m p r ^ m ^ á ^ í © sim ios f u t u r o s - w C o n fe s e m o s la
L o s h o m b r e s te m e m o s q u e la m u je r m eta ' la h o z en n u e s tr o c a m p o y q u e n o s a r r e b a te ;
io s la u re le s d e l in g e n io y d e la c ie n c ia y p o r ' e so , la d e te n e m o s en su m a rch a h á c ia su p e r fe c c io n a m ie n to y en el c a m in o d e lo s a d e la n to s , á q u e d e b ie r a c o n ju s t ic ia a s p ira r.
E l q u e e s to e s c r ib e tie n e un v e r d a d e r o f a n a tis m o p o r la m u je r , q u e á la s g r a c ia s d e su s e x o , u n e la s b r illa n te s p r e n d a s d e l in g e n io r e a lz a d a s p o r e l p r e c io s o e s m a lte d e la m o d e s tia .
X I X U N A P A LB R A A L L E C T O R .
lo s d e b e r e s a u s te r o s d e la m a d re y d e la e s p o s a , p o r b u s c a r la g lo r ia q u e á n a c e r h o m b r e , h a b r ía siu d u d a c o d ic ia d o co n a n h e lo -
E n v is ta d e e s te e je m p lo b ien p u e d e r e p e t ir c o n la B a r o n e s a d e W ils o n :— E d u c a d á la m u je r , d e ja d la to m a r v u e lo á ñ u d e q u e m u e s t r e lo q u e e s.” —
L a le c tu r a d e l p r e c io s o r a m ille te d e flo re s t it u la d o , P e r l a s d e l cora, n o s á
d o m a s y m a s en la id e a q u e s o b r e la m u je r te n ía m o s p o r e x p e r ie n c ia p r o p ia . X o te m a m o s d a r le Jas a la s d e l sa b e r, p o r q u e n a c id a ¡xara el a m o r y p a r a el b ie n , e lla c u m p lir á su m is ió n , ta n t o m e jo r c u a n to m a s p r e p a r a d a e s t é p a r a e lla , p o r u n a in s tr u c c ió n s ó lid a y u n a p ie d a d p r o fu n d a .
D e m o s t r a r e s ta v e r d a d es lo q u e se p r o p o n e la B a r o n e s a d e W ils o n , en su s P e r la s d e l c o r a z ó n , o b r a lle n a d e s a b io s y m o ra le s c o n s e jo s y s a lp ic a d a en t o d a s su s p á g in a s d e in g e n io s o s y d e lic a d o s p e n sa m ie n to s# P e r l a s d e l c o r a z ó n so n u n v e r d a d e r o a m ig o , c u y o s c o n s e jo s d e b ía n e s c u c h a r s ie m p r e la s s e ñ o r a s p a r a g u ia r s e en t o d a s la s c ir c u n s ta n c ia s d e la v id a s o cia l. E l a lm a s e n s ib le y p riv i- le jia d a d e la s e ñ o ra d e W ils o n , h a d e r r a m a d o te s o r o s en la s p á g in a s d o e ste lib r o , q u e a u n q u e p e q u e ñ o en el ta m a ñ o , e n c ie rra m u c h a s v e r d a d e s d ig n a s d e m e d ita c ió n . E l e s t ilo es s e n c illo á la p a r q u e e le g a n te y d e li c a d o , y la o b r a to d a , u n a flo r p e r fu m a d a y g a la n a , u n a p e r la d e in e s tim a b le v a lo r .
S a n t ia g o , J u lio d e 1 8 7 6 ,
L A S P E R L A S D E L C O R A Z O N . X I I I
. u s m u s i n c o i s »
D u ra n t e m u c h o s d ía s, h e m o s s a b o r e a d o e l p r e c io s o lib r o c o a q u e la s e ñ o r a B a r o n e s a d e W ils o n , h a e n r iq u e c id o la s b e lla s le tr a s . N o se n e c e s ita b a m é n o s p a ra a d - ^ m ir a r la b e lle z a d e la s , q u e el c o r a
z ó n d e la s e ñ o r a d e W i ls o n h a d e p o s it a d o e n c a d a u n a d e su s p á jin a s .
L a a u to r a se a le ja y a d e n o s o t r o s , tío h a b r á p o r c ie r to , m o t iv o p a r a c r e e r q u e u n a g a la n t e p a r c ia lid a d n o s p u d ie r a h a c e r fa lt a r á I n ju s t ic ia .
N a d a q u e r e m o s d e c ir s o b r e la fo r m a lite r a ria d e l o p ú s c u lo ; c u a n d o a d m ir a m o s e l ina- jis t r a l p in c e l d e ít u b e n s ó n o s e s ta s ia m o s a n
te la s v ir jin a le s c r e a c io n e s d e M u r illo , b ie n p o c o n o s lla m a n la a te n c ió n n i la c a lid a d d e la te la q u e la s c a r g a , n i lo s a d o r n o s d e l m a r c o q u e la s e n cie rra .
E l le n g u a je es c a s t iz o , e l e s t ilo tie n e la s e n c ille z p o r su m e jo r ad orn o* L a in te lije n - c ia n o se d e tie n e a n te lo s a c c e s o r io s y s ig n e su m a r c h a liá c ia el te m a p r in c ip a l. C u a n d o se v a d e c a m in o , n o s ie m p r e e s b u e n o d e t e n e r s e d e m a s ia d o a n te la s b e lle z a s d e l t r á n sito*
Este libro importa un verdadero servicio
ú la sociedad. Educar d la mujer es darla el
N I V L A S P E R L A S D E L C O R A Z O N .
c u t o , es d a r v ig o r á su s a la s d e á n je l, p a r a s u b ir á la a ltu r a á q u e la lla m a n la n o b le z a d e .su in s t in t o y la d e lic a d e z a d e su c o r a z ó n .
J e n e r a ím e n t e se lia t o m a d o un m a l c a m i n o en la d ir e c c ió n d e la m u je r ; se lia p a r tid o d e la in s t r u c c ió n p a r a a b r ir le la s p u e r ta s d e la v id a y s e lia c r e íd o q u e u n e x a je r a d o a co - ¡ñ o d e e n s e ñ a n z a ! n te le c tu a l, d e b ía serle la m e jo r g a r a n tía y el m a s e fica z p r e s e r v a t iv o c o n t r a lo s e s c o llo s s o c ia le s ; se h a d a d o u n a lu z s o b r a d o v iv a á su in t e lig e n c ia y u n tim o n s o b r a d o fr á jil á su v o lu n ta d .
L e jo s , m u y le jo s d e n o s o t r o s la id e a c o b a r d e d e v e n d a r lo s o jo s á la m u je r y d e n e g a r
la lu z á, su in t e lig e n c ia ; el s o l se n ie g a a la s a v e s n o c tu r n a s y se b r in d a á las ñ o re s.
P e r o c o n v e n g a m o s en q u e el b r illo v io le n to d e u n a in s t r u c c ió n im p o r tu n a , o fu s c a y d e s
lu m b r a n o p o c a s v e c e s la s d e lic a d a s p u p ila s d e n u e s tr a s r e i n a s y la s d e ja u n lu g a r p o b r e m e n te s e c u n d a r io p a r a la s ta r e a s (le su e d u c a c ió n . S i la ilu s tr e a u to r a d e L a s , p e r m it ie r a q u e se e s c a p a r a d e n u e s tr a p lu m a u n a fr a s e d e v u lg a r im p e r tin e n c ia , le d i r ía m o s q u e u n h o m b r e q u e p ie n s a , u n h o m b r e q u e h a e v it a d o el n a u fr a jio d e lo s v e in t e y c in c o y h a a lc a n z a d o la r e fle x iv a c a lm a d e lo s tr e in ta , r e c o n o c e m a y o r m é r ito , un m é r it o m a s p r a c t i c o en u n a j o v e n q u e s a b e d ir ijir u n p u c h e r o y a fia n z a r lo s b o t o n e s de u n a ca m is a , q u e en la q u e d e c la m a á G aste- la r ó se e m b a r c a c o n V i c t o r H u g o .
d if íc il, q u e un m a tr im o n io v a le t o d o un a c o n te c im ie n to . E s v e r d a d , y c o n fe s a m o s el h e ch o c o n ta n ta m a y o r v o lu n ta d , c u a n to q u e m a s d e u n a v e z h e m o s p o d id o la m e n ta r s u s c a u s a s . E n n u e s tr a s o c ie d a d se i l u s t r a á la s fu tu r a s e s p o s a s y m a d re s d e fa m ilia , p e r o n o se la s educa;se n o s e n tr e g a á la m u je r, c o m o d iria G u s t a v o D r o z , lle n a d e p r e o c u p a c io n e s p e s a d a s c o m o a d o q u in e s , y el n a v e g a n te , ó n o se a tr e v e á e m b a r c a r el fa r d o ó lo d e ja e n la p r im e r a p la y a á q u e lo a rra s tre e l c a n s a n c io m a tr im o n ia l. E l lu jo , el p a s e o , el b a ile , e s to s s o n lo s e le m e n to s d e e d u c a c ió n d e q u e se e c h a m a n o p a r a d e s m o r a liz a r á n u e s tr a s s im p á tic a s c o m p a ñ e r a s ; y lu e g o ¿ h a b r á m o t iv o p a r a c e n s u r a r á lo s q u e tie n e n la im p e r tin e n c ia d e c r e e r y p r o b a r , q u e ta l m u je r es te la in a d e c u a d a p a r a c a r g a r e l a u g u s to r e tr a to d e la e s p o s a — m a d r e í
jSd q u e r e m o s h a c e r m é r ito d e u n a s e g u n d a
ca u s a y p o r d e s g r a c ia n o d e e s c a s o s e je m - jílo s . H a b le p o r n o s o t r o s la c a n t a t a :
L a n iñ a q u e c o n t o d o s L a p a v a p e la
P a s a la v id a e le g r e P e r o ---se q u e d a .
P o n e m o s p u n to fin a l: n o q u e r e m o s q u e C á rm e a y J u lia y C a r o lin a n o s ta c h e n d e
t i p á t i c a s ó chinchosos; y o n o , lo s e rá la c a n ta ta .
D o s o b r a s r e p r e s e n ta n , á n u e s tr o ju ic io , lo s d o s e s tr e m o s d e la c ie n c ia d e la m u je r; L a m u j e r c r i s t i a n a d e l P , V e n t u r a d e lt á u - J ica y L a m u j e r d e S e v e r o C a ta lin a . L a m
X V I L A t f P E R L A S B E L C O R A Z O N *
j e r ele v a d a p o r e l c r is tia n is m o & la a ltu r a d e l h o m b r o , e m a n c ip a d a , e n n o b le c id a p o r el fu e g o s a g r a d o d o la d iv in id a d , e m e n d o su fr e n t e c o n la a u r e o la d e v iv o s r e s p la n d o r e s q u e ir r a d ia la C ru z : lió a q u í la m u je r d o lt á u lic a ; la n o b le c o m p a ñ e r a d e l h o m b r o , la p a r t e m a s d e lic a d a d e n u e s tr o ser, e l ¡ t r i c o r d i o d e n u e s tr a s o c ie d a d , la re in a d e la h e r m o s u r a q u e n o s e n c a d e n a co n flo re s y n o s fa s c in a c o n su s m ir a d a s : h 6 a q u í la m u je r d e C a ta lin a . L a p rim e ra es el á n je l-m u jo r q u o el c ie lo r e g a la á la tie rra : la s e g u n d a es la m u je r á n je l q u o la tie r r a d e v u e lv e á lo s c ie lo s .
H e m o s e n t r a d o en el c a m p o d o lo s a t r e v i m ie n to s c o n fid e n c ia le s y b o g a m o s en el p ie- n o o c é a n o d e la s c o n fid e n c ia s a tr e v id a s ; p e r m íta n o s u n a m a s la a u to r a d o
M u c h a s v e c e s , s e m b r a n d o fr a n q u e z a s p a ra c o s e c h a r d e s d e ñ o s o s m o h in e s d e m a s d o u n r o s a d o lá b io , h e m o s r e s u m id o e n tre s fa c e s la v e r d a d e r e x is te n c ia d e la m u je r; s o lte r a es in fe r io r al h o m b r e , su ig u a l c u a n d o e s p o s a , d iv in iz a d a y s u p e r io r á 61 c u a n d o m adre# ¿ N o s p e r m itir á p e n s a r q u e el e s c e s o d o ilu s t r a c ió n fa ls e a d a y el d e fe c t o d o sa n a e d u c a c ió n n o s o b lig a , c o n la s tim o s a fr e c u e n c ia , á
c r e e r e lim in a d a s la s d o s ú ltim a s fa c e s d e la h is t o r ia d e l b e llo s e x o ?
g a r lo s tr a b a jo s d e B á u lic a y C a ta lin a , e s la b o n a n d o en g r a c io s a c a d e n a (i la m u je r d e l c ie lo , a l á n jel d e la tie r r a y á» la c o m p a ñ e r a d e la s o c ie d a d .
F a lp a r a is o A g o s t o 7 1870.
( La Patria)
D ED I CAT O RI A
A L A S S E Ñ O R I T A S
JU S TA V LEOP OLD I N A C A RRA N ZA M I T R E. 11
11 La s P e r la s d e l C o r a z ó n ” e n cie rra n la ñ e l e x p r e s ió n d e m is s e n tim ie n to s , d e m is i - d e a s y d e m is d e s e o s , c o n r e fe r e n c ia á la m u j e r : á e lla , p u e s , d e d ic o e s te lib r o y en p a r
t ic u la r á d o s h ija s d e l h e r m o s o s u e lo a rjen - tin o , á q u ie n e s d e b o la m a s c a r iñ o s a a c o g id a , u n a h o s p ita lid a d fr a n c a , n o b le y e s p o n tá n e a y u n c a r iñ o v e r d a d e r a m e n te fr a te r n a l, q u e tá n to c o n s u e la y a n im a al a b a t i
d o e s p ír itu , c u a n d o el r e c u e r d o d e la le ja n a p a t r ia , lle n a d e lá g r im a s n u e s tr o s o jo s y d e tr is te z a e l c o r a z ó n .
d e m i lib r o , a lg o q u e p r e s te in te r e s á su le c tu ra , y q u e r e s p o n d a á la s a s p ir a c io n e s d e su c o r a z ó n .
E r a y o m u y j o v e n c u a n d o e s c r ib í u n a o - b r a la p rim e ra q u e m e a t r e v ía á d a r al p u b li c o , sin n o m b r e q u e la p r o te jie s e y c o n la in e x p e r ie n c ia p o r fa r o , p a r a c o n d u c ir m e á s e g u r o p u e r to
S in p r e te n s ió n a lg u n a y con v e r d a d e r o t e m or, e n tr e g u é el m a n u s c r ito á lo s e d ito r e s , q u e h a b ía n s o lic ita d o lo e s crib ie s e . ( 1 )
A p e s a r d e su e s ca s o m é rito , o b t u v o A l
m a c é n d e l a s Señoritas, g ra n a c o g id a e n E u r o p a y A m é r ic a , h a c ié n d o s e en b r e v e u n a s e
g u n d a e d ic ió n , o tr a te r c e r a y p o r ú ltim o h a s t a n u e v e , p o r q u e la s e s p o s a s y la s m a d r e s , lo to m a r o n b a jo su p r o te c c ió n y lo p u s ie r o n en m a n o s d e su s h ija s, c o n la c o n fia n z a d e q u e e n c e r r a b a m á x im a s sa n a s y m o ra le s.
U n a n cia n o y e m in e n te e s c r ito r e s p a ñ o l, lo le y ó a l p u b lic a r s e , y r e c u e r d o q u e e s tr e c h á n d o m e la m a n o , m e d ijo : (2)
“ H ija m ia , c u lt iv e Ú . d e s d e lu e g o e ste g é n e ro d e lite ra tu ra , p o r q u e la e d u c a c ió n es la b a s e d e t o d o y m a s v a le ilu s tr a r y e n se ñ a r, q u e e s c r ib ir re la to s in v e r o s ím ile s q u e s ir v a n d e p e r ju d ic ia l r e c r e o .”
S e g u í ta n s a b io c o n s e jo y p u b liq u é en P a rís a lg u n o s to m o s d e la B ib lio t e c a d e la J u v e n tu d , d e d ic a n d o v a r ia s v e la d a s á la e d u c a c ió n en g e n e ra l, y c o m o p a r a d is tr a e r m e d e 1 2
L A S P E R L A S D E L C O R A Z O N X l X
XX D E D I C A T O R I A *
ot r o s t r a b a jo s litera rios«
P a r e c ía m e , sin e m b a r g o , q u e ta m b ié n de* b ia tr a s m itir á la m u je r, a lg u n a s n o c io n e s ít- tile s en la c a r r e r a d e la v id a , y ser p a ra m í s e x o , la v o z fiel, la a m ig a im p a rcia l, y la c o n
se je ra c a r iñ o s a : ta l es el o b je t o d e esta o b r a . E n a lg u n o s d e ta lle s , p a r e ce ré d e m a s ia d o p r o lija , d e te n ié n d o m e ta l v e z en ios q u e sea n m a s con ocid os,* p e r o á m i e n te n d e r , p o
d r á ser ú tilís im o p a ra esa s s e ñ o r a s q u e h a b i ta n la s c a p ita le s d e p r o v in c ia y q u e a le ja d a s d e lo s g r a n d e s c e n tr o s s o c ia le s , d e s c o n o c e n c o n fr e c u e n c ia su s c o s tu m b r e s .
N o d e s liz a r e m i p lu m a , r o z a n d o a p e n a s en lo c o n c e r n ie n te á lo s d e b e r e s d e la m u je r, s i n o p o r e l c o n tr a r io , p r o fu n d iz a r é , á fin d e p o n e r lo s en r e lie v e y h a c e r c o m p r e n d e r e x te n sa m e n te , la m isión á la cu a l, p o r n a tu r a le z a , s e n tim ie n to s y c o n d ic io n e s e sp e cia le s , e s tá d e s tin a d a . . * ' ’
H e a c a r ic ia d o e sta id e a , c o n s in g u la r c a r i n o ,n o d u d a n d o d e q u e e n c o n tr a r é q u ie n la a- p r u e b e, 1 c o m p r e n d ie n d o q u e en el te rre n o q u e
m e p r o p o n g o in v a d ir , d e s c o lla r á a lg ú n g r a n o d e t r ig o e n tre la p a ja , y p o r in s ig n ific a n te q u e p a r e z c a , p u e d e -d a r a b u n d a n te c o s e ch a . , . ' .. \ *\
-L A S P E R -L A S D E -L C O R A Z O N X X I
to d e m i e s ta n cia en e s to s p a íse s.
Y v o s o tr a s , a m a n te s a m ig a s m ia s, á q u ie n es h a g o la o fr e n d a d e e ste lib r o , g u a r d a d lo c o m o un ra m ille te d e s ie m p re v iv a s ; c o n s e r v a d lo siem p re, y c u a n d o ta l v e z m e e n c u e n tr e le jo s , m u y le jo s , d e e sta s p la y a s , r e c o r r e d su s p á g in a s y en e lla s e n c o n tr a r e is la e se n c ia d e m i a lm a , la s flo re s d e u n c o r a z ó n , en
d o n d e h a b ita r e is e te rn a m e n te .
B u e n o s A y r e s , ju n io 8 d e 1875.
. L A AUTORA,
#
E L
POR QUE ES
CRI BO.
C r e o ha b e r in d ic a d o en a lg u n a d e m is o- b r a s , q u e p r o b a b le m e n te d e s p u é s d e inis p r i m e r o s e n s a y o s lite ra rio s , h e c h o s p a r a m i p r o p ia d is tr a c c ió n , n o h u b ie s e c o n tin u a d o p e r s e v e r a n d o en la lite ra tu ra , si tre s h o m b r e s ilu stre s, h o n r a d e su s ig lo y d e la s le tr a s fr a n c e s a s y e s p a ñ o la s , n o m e h u b ie r a n im p u ls a d o c o n su s s a b io s c o n s e jo s y d a d o á- nirn o c o n su p a te r n a l s o lic itu d : d e e llo s, d o s , c o n o c ía n m e d e s d e m i m a s tie rn a in fa n cia : A - le ja u d r o D u m a s y n u e s tr o c o n o c id o lite r a to y d ip lo m á tic o , M a r tín e z d e la R o s a : el t e r c e r o c u y a a m is ta d te n ia fe c h a m a s r e c ie n te , e- r a A lf o n s o d e L a m n r t in e ^ _
M u y jo v e n , c a s i u n a n iñ a , p u e s c o n ta b a d ie z y sie te a ñ o s , e s c r ib í en P a r ís un a r t íc u l o en fr a n c é s , titu la d o : “ L a m u je r d e h o y ” á c o n s e c u e n c ia d e o t r o p u b lic a d o en A le m a n ia y d e la o p in ió n e m itid a p o r L a m a rtin e , c o n c e r n ie n te al y a c it a d o a le m a n .
-t o r d e E J j d n i ,
y
y o n o fa lt a b a ja m á s c o n a s o m b r o d e a lg u n a s p e r s o n a s , q u ie n e s n o c o m p r e n d ía n e n c o n tr a r s e u n a n in a , n a d a q u e p u d ie r a a llia g a rla en la c o m p a ñ ía d e a lg u n o s a n c ia n o s se n a d o re s , d e l ilu s tr e p o e ta , y a d e e d a d m a d u ra , y d e d o s p e r s o n a s m a s : su e s p o s a y s u s o b rin a , la c a n o n e s a V a le n tin a .
P a r é c e m e e sta r v ie n d o a q u e lla sa la , s e v e r a c o m o su s h a b ita n te s y s itu a d o en el p is o b a jo d e u n a c a s a d e la c a lle d e la V ille d e l E v é q u e , en u n p a b e lló n , en e l fo n d o d e l p a t io .
U n p r e c io s o b u s to d e , c o lo c a d o s o b r e un p e d e s ta l en u n o d e lo s á n g u lo s , p a r e c ía a n im a r e l c u a d r o r e c o r d a n d o a q u e l p o é t ic o tip o , u n o d e lo s m a s b e llo s e p is o d io s d e la v id a d e L a m a r t in e ._______
S o b r e la ch im e n e a , se a d m ir a b a u n re lo j d e m a rm sl b la n c o , e s c u lp id o p o r la ilu s tr e e s p o s a d e l p o e ta , d e la c u a l el s u p e r io r t a le n t o a r tís tic o , ig u a la b a á su r e c t o y n o t a b le c r ite r io lite r a r io .
L a c a n o n e s a e ra e n to n c e s jo v e n , p e r o t a m b ié n d e e le v a d ís im a s c o n d ic io n e s in t e le c t u a le s, y se ria y r e fle x iv a p o r n a tu r a le z a ; e lla
es q u ie n h o y s o b r e v iv e y lle v a el g lo r io s o a- p e llid o d e l ilu s tr e c a n t o r d é l a s M e d i t a ^ w j i e s ^
¿ P o r q u é al e v o c a r e s to s r e c u e r d o s , m e s ie n to in v a d id a p o r u n a p r o fu n d a tr is t e z a f ¿ p o r q u é a l le v a n ta r lo s o jo s d e e s to s r e n g lo n e s, fijá n d o lo s en la s in q u ie ta s o n d a s d e l P l a t a , (1) q u e d e s d e m is b a lc o n e s c o n te m p lo , 1
L A S P E R L A S D E L C O R A Z O N . X X I I I
está n in u n d a d o s p o r el lla n to ? E s a s cie n b a n d e r a s q u e s e ñ a la n la s n a c io n a lid a d e s y q u e o n d e a n en lo s b e r g a n tin e s , fr a g a ta s , b a r c a s y b a r q u ic liu e lo s , fo n d e a d o s en el e x te n s o p u e r t o , tra e n á m i m e m o ria á la c a d u c a E u r o p a , e n d o n d e está, m i p a tr ia , en d o n d e v i v e n m is p a d r e s ! ta l v e z se rá el m o t iv o d e m i r e p e n tin o d e s a lie n to , ó ta m b ié n q u e c o m o u n v a s t o p a n o ra m a , p a sa n a n te m is o jo s , lo s t r a n q u ilo s a ñ o s d e m i in fa n c ia ; m i p rim e ra ju v e n t u d ; la s c o r t a s ñ o r a s d e a le g r ía ; la s a- m a r g u r a s ó la s e s p e ra n z a s; lo s d o lo r e s y lo s s u e ñ o s d e l p o e ta , la s d e c e p c io n e s y d e s e n c a n t o s d e la v id a h u m a n a ¿ q u ié n n o la s h a t e n id o ? e l a y e r, el h o y , b r in d á n d o m e la ú n i c a d ic h a , la d e l h o g a r d o m é s tic o , en el tr a n q u ilo s a n tu a r io d é l a a fe c c ió n m a s p u ra , m a s d e s in te r e s a d a y m a s sa n ta , q u e e x is te ; en la in t im id a d d e l c o r a z ó n ,
P e r o , r e a n u d o m i r e la to , d e l q u e m e a p a r t a r o n la m u ltitu d d e p e n s a m ie n to s q u e se a- g o lp a n á m i im a jin a c io n y q u e v a n á p e r d e r se en lo in s o n d a b le d e l p o r v e n ir .
P e n s a t iv a y tris te , e s ta b a y o , la n o c h e d e l s á b a d o á q u e m e re fie ro .
A p é n a s h a b ia n p a s a d o a lg u n o s m e se s d e s d e q u e la m u e r te , m e a r r e b a ta r a al c o m p a ñ e r o e le g id o p o r m i c o r a z ó n , y a n s io s a d e c o n s u e lo , p r o c u r a b a e n c o n tr a r lo en la c a r r e r a lite r a r ia , m e p r e o c u p a b a n lo s p r im e r o s p a s o s y t e m ía v e r d e s h o ja r s e , la s flo r e s d e m is ilu s io n e s .
L A S P E R L A S D E L C O R A Z O N X X V
p u e s se r e tir a r o n lo s tre s s e n a d o re s , p e r m i tié n d o m e c o m u n ic a r m is d u d a s y v a c ila c io
n es.
— H e le id o , m e d ijo L a m a r tin e , co n la g r a v e d a d q u e le e ra c a r a c t e r ís t ic a — su a r tíc u lo d e U . 44L a m u je r d e h o y ” ¿ e s p o s ib le q u e , si u n a n in a lia e s c r ito e s o s r e n g lo n e s q u e s e ñ a la n n u e v o s h o r iz o n te s p a ra su s e x o , n o t e n g a en sí p r o p ia la fu e r z a d e lu c h a r , c o m o m u g e r y c o m o e s p a ñ o la ? U s t e d m a n ifie sta el d e s e o d e q u e la m u g e r se ilu s tr e , pava q u e p u e d a cre a rs e en c a s o d e d e s g r a c ia , u n a p o
s ic ió n h o n r o s a é in d e p e n d ie n te , y n o tie n e e l v a lo r d e p o n e r lo p o r sí m is m a en p r á c t ic a ?
A q u e lla s p a la b r a s d e c id ie r o u d e m i p o r v e n ir; n o v a c ilé en s e g u ir el c a m in o e m p r e n d i d o , y c o n fé y e n tu s ia s m o r o g u e a l e m in e n te ' p o e ta , m e p e r m itie r a t r a d u c ir p a ra m i p e r ió d ic o , su s e s tu d io s lite r a r io s .”
A l d ia s ig u ie n te r e c ib ía lo s a r tíc u lo s p u b li c a d o s y la s ig u ie n te ca r ta :
«
44 S e ñ o r a D ir e c t o r a d e la “ R e v is t a d e l N u e v o M u n d o . ”
44 A m ig a m i a :
X X Y I E L P O U Q U E E S C R IB O
e u r op e a , so n h o y lo s h ijo s d e la A m é r ic a d el S u r, p u e s e x is te u n a a fin id a d d e id e a s en n u e s t r o s m u tu o s re c u e r d o s , e n tre la A m é r i c a e s p a ñ o la (h o y e s ta d o s lib re s ), el B r a s il y la F r a n c ia , q u e n a d a p o d r á b o rra r.
44H e m o s b e b id o en la s m ism a s fu e n te s g r ie g a s y la tin a s, la c iv iliz a c ió n lit e r a r ia ; te n e m o s id é n t ic o s a h t e p a s a d o s , y á tr a v é s la d is ta n c ia , n o o lv id a m o s p e r te n e c e m o s á la m ism a fa m ilia .”
44Y o c r e o en la d e m o c r a c ia d e lo s d e r e c h o s : p e r o ta m b ié n c r e o en la a r is to c r a c ia d e la s id e a s y s e n tim ie n to s : la n o b le z a se a lb e r g a en lo s p a is e s d e la A m e r ic a d e l S u r; el h o n o r, a n te s q u e el o r o , es su b a n d e ra . L o p r im e r o d e e s te lem a c a b a lle r e s c o , d á p o r r e s u lta d o el h e r o is m o : lo s e g u n d o , ú n ic a m e n te la o- p u le n c ia : la s c o n v u ls io n e s p o lít ic a s a jita n a u n á e s o s p u e b lo s , p e ro m a s c o n s o lid a d o s su s g o b ie r n o s , les e stá r e s e r v a d o un b r illa n te p o r v e n ir . L a o p u le n c ia y el o r o , son d io ses d e u n d ia ; el e s p lr itu a lis m o y el h e ro ism o s o n d io s e s in m o r ta le s .”
44
M i c o r a z ó n y m is id e a s s im p a tiz a n co n lo s a m e r ic a n o s , y si fu e ra m a s jo v e n , iría á c o m b a t ir c o n e llo s, si n e c e s a r io fu e r a , p a ra s o s te n e r su s d e r e c h o s .44
U s t e d e s c r ib e p a r a e l N u e v o M u n d o y d e s e o tr a s m ita m is p e n s a m ie n to s y m is d e s e o s ”44
M e r e ite r o d e u s te d co n la m a s d is tin g u i d a c o n s id e r a c ió n , su a m ig oA l d ia s ig u ie n te d e r e c ib ir e s ta ca rta , lle g ó á m is m a n o s o tra , c o n el s e llo d e Y ille r s C o tte re ts: era d e A le ja n d r o D a m a s ; lia b ia r e c ib id o m i p e r ió d ic o y m e e s crib ía lo s ig u ie n te :
u F e lic it o á IT. p o r su id e a , a m ig a m ia . E l n o m b re d el p e r ió d ic o , m e es s im p á tic o en e x : tre m o , y los h a b ita n te s d e la A m é r ic a d e l ¿Sur. q u e liib la u el id io m a d e C e r v a n te s y d e C a ld e ró n , h a ce tie m p o p oseen m is s im p a tía s : c u e n te u sted c o n mi c o la b o r a c ió n , ta n to m a s, c u a n to q u e la v e n ta ja se rá p a r a m i, p u e s m i p r o s a g a n a rá al ser t r a d u c id a a l b e llís im o i- d io m a c a s te lla n o , p r o p io p a ra lo s d io s e s y los h é r o e s .
‘ ‘ D is p o n g a u s te d , c o m o g u s te , d e m i p lu m a y se r e ite ra su a fe c tís im o a m ig o
A l e j a n d r o D u m a s . v
L a p e q u e n e z d e m i n o m b r e se e n c o n t r ó p r o te jid a y a m p a ra d a p o r el d e a q u e llo s c o lo s o s d e la lite ra tu ra , y tr a b a jé sin d e s c a n s o ; n a d a m e a r r e d r a b a y a u n la s d o s ó tr e s h o ra s q u e destinabar-aJ-m m ño, m e p a r e c ía n in s ta n te s p r e c io s o s r o b a d o s á m is e s tu d io s y á m is x> rod u ccion es; r e c o r r ie n d o lo s e s p a cio s sin fin d e la v id a in te le c tu a l, h e p a s a d o lo s a ñ o s q u e v a n tr a s c u r r id o s d e s d e e n t o n c e s : m is lá g rim a s ó m is s o n ris a s , m is im p r e sion es e n tu s ia s ta s y ju v e n ile s , se r e v e la n e n m is o b r a s : lo s a c o n te c im ie n to s m e im p u ls a n á e s c r ib ir y e x p r e s o lo q u e s ie n t o : es u n a n e c e s id a d d e l c o r a z ó n , r e c o r r e r , a u n c u a n d o s e a
en a la s d e la im a g in a c ió n , la s c iu d a d e s , las s e lv a s , lo s m o n te s, J .os_sen d eros, la s p la y a s , la s isla s, lo s ja r d in e s , d e e s to s e d e n e s c a u t i v o s e n tr e h o r iz o n te s ~de~ópa lo y o ro , y s e m b r a r c o n p r o fu s ió n m is s e n t im ie n t o s : la i - n a c c io u m e a n o n a d a : el c a m b io d e re g io n e s , d e so l, d e e s p a c io , d e c o s tu m b r e s , d e a t m ó s fe r a , es la lu z p a ra m i a lm a ; es la in s p ira ció n , sin fo r m a s ta l v e z , p e r o r ic a d e v e r d a d y se n tim ie n to .
E l c ie lo , la s b r is a s , la s to r m e n ta s , lo s v ie n t o s q u e e m b r a v e c e n la s o la s d e l m a r ó de lo s r io s , son la s m is te r io s a s p a la b r a s , el e lo
c u e n te le n g u a je d e lo in fin ito , q u e d e s p ie rta e n m í el e n tu s ia s m o y el d e s e o d e e x p re s a r lo q u e d e l c o r a z ó n s u b e á lo s la b io s ,
P o r e so e s c r ib o : la p lu m a es m i a m ig a , m i c o m p a ñ e r a in s e p a r a b le y c o n e lla tr a s m it o m is p e n s a m ie n t o s : e lla p u e s es m i in té r p r e te , a l d a r a l p ú b lic o “ L a s p e rla s d el C o r a z ó n .”
PROLOGO.
imijei*«
Ha c e a lg u n o s a n o s q u e lie d e d ic a d o in l p lu m a , m i p e n s a m ie n to y m is a s p ir a c io n e s á d e sa rro lla r en la m u je r el d e s e o d e in s tr u ir se, p o r q u e su e d u c a c ió n d e s c u id a d a in flu y e p o d e r o s a m e n te en el p o r v e n ir d e la s fa m ilia s en la fe lic id a d d o m é s tic a y en lo s in te r e s e s
g en era les d e la socied a d *
M a s q u e n u n c a , e s t o y d is p u e s ta á co n ti* Uüar p o r el c a m in o e m p r e n d id o , y si la fo r m a qu e e m p le o n o fu e r e t o d o lo p r o fu n d a , flori-* ila y p o é tic a , q u e d e se a ra , el fo n d o se rá ú t il y v e n ta jo s o , p a r a la m a s h e r m o s a m ita d d e l
g én ero h u m a n o»
D e c ia u n a ilu s tr e a m ig a m i a, o r g u llo d e Sil p a tr ia y d e la s le t r a s .^ G e r t r u d is G ó m e z de A v e lla n e d a ^ -q u e la p r iv ile g ia d a capaci*" d a d d e liT tn n jer, n e c e s ita b a c a m p o s v a s t o s ó in m en sos h o r iz o n te s p a r a su in t e lig e n c ia , si h a b ía d e h a c e r la fe lic id a d d e l m u n d o c o n lo s
te so ro s d e su cora zón »
l a m u je r c o m o á un ser m u y in f e r io r ; y en e s t o s d ia s lia a p a r e c id o un lib r o d e a lta s p r e . te n s io n e s c ie n tífic a s , tr a ta n d o d e p r o b a r , p o r m e d io d e c o n s id e r a c io n e s s a c a d a s d e la
fis io lo jía q u e la s m u je re s d e b e n re tira rs e a* v e r g o n z a d a s a n te la s u p e r io r id a d d e su s s e ñ o r e s , los se re s d e l s e x o m a s c u lin o .
P e r d ó n e m e el s a p ie n tís m o íis ió lo g o .
A u n c u a n d o su s a tr e v id a s a s e v e r a c io n e s fu e s e n u n a v e r d a d , en m o d o n in g u n o se d e
d u c ir ía d e e lla s la in fe r io r id a d d e la m u jer. C a d a se r tie n e un fin q u e lle n a r en el m u n d o , y es m u y p o c o c ie n t ífic o c o m p a r a r lo s li n o s co n lo s o tr o s , c u a n d o son lie te r e o jé n o s ó p r o fu n d a m e n te d is tin to s . ¿Isro se ria r id í c u lo p r e g u n t a r : “ ¿ C u á l d e e sta s d o s co s a s e s s u p e r io r át la o t r a ; el p a n ó e l a g u a P “ ¿ C u á l d e e s to s d o s a r te fa c to s es in fe r io r al
o t r o : e l lá p iz ó la a g u j a l
E l p a n es ú til y el a g u a t a m b ié n : la p lu m a e s n e ce sa ria y la a g u ja ig u a lm e n t e : p e r o n i -el a g u a es s u p e r io r a l p a n , ni el lá p iz á la a- g-uja, p o r q u e c a d a u n a d e e sta s c o s a s tie n e d is t in t o fin . E n la g r a n s o lid a r id a d h u m a n a , el h o m b r e y la m u je r se c o m p le ta n p a ra t o d o s lo s fin es d e la s o c i e d a d ; y r e v e la m u y p o c a c ie n c ia , y h a s ta m u y p o c o b u e n s e n tid o , e l in te n to d e h a c e r u n lib r o fu n d a d o en c o m p a r a c io n e s im p o s ib le s , d e se re s in c o m p a r a b le s .
S ír v e n m e d e c o n s u e lo , a lg ú n ta n to , el res. p e t o y la c o n s id e r a c ió n , q u e la m u jer v a a l. c a n z a n d o en a lg u n o s p a íse s. E n S c h w itz á
jse h a n c o n c e d id o d e r e c h o s p o lít ic o s .
P R O L O G O X X X I
la s m u je re s c o n a p la u s o y c o n fo r m id a d e to d o s lo s p a r tid o s p o lít ic o s . E n I n g la te rra lo s lia n p e d id o 18,000 s e ñ o ra s, y n a d ie se lia r e id o . A l c a b o p u e s, d e u n a la r g a serie d e s ig lo s , p u e d e h o y la m u je r a s p ira r al c e tr o d e la ilu s tr a c ió n y p e n e tr a r sin t e m o r a lg u n o p o r e se c a m in o , en el cu a l, si b ien e n c o n tr a r á a lg u n a s r id ic u la s , p e r o m u y p u n z a n te s esp in a s, n o p o r e so será n m e n o s p e rfu m a d a s , b e lla s y p u r p ú r e a s , la s flo r e s q u e p u e d e r e c o je r .
S é q u e h a y u n a o b r a d e a lta s m a te m á tic a s , e s c r ita p o r u n a m u je r, p o r M a d . W illis , y q u e en E s p a ñ a h a y m u y p o c o s p r o fe s o r e s , c a p a c e s d e e s tu d ia r la y e n t e n d e r la . H a c e j)o c o h a m u e r to M a d . S o m m e r v ille , á q u ie n e ra fa m ilia r la m e c á n ic a d e L a p la c e . T r e s se ñ o ra s in g le s a s e sta b a n c u a tr o a ñ o s há, h a c ie n d o e x p lo r a c io n e s en el in t e r io r d e l A f r i ca . E n F r a n c ia , h a y s e ñ o r ita s , á q u ie n e s se e n c o m ie n d a las g r a d u a c io n e s d e lo s in s tr u m e n to s d e p r e c is ió n . E n I n g la te r r a , h a c e tie m p o lo s t e lé g r a fo s está n á c a r g o d e m u je re s. E n E s p a ñ a , h o n ra n á la s le tr a s c a s t e lla nas G e r tr u d is G ó m e z d e A v e lla n e d a , C a r o li n a C o r o n a d o , C o n c e p c ió n A r e n a l, F e r n á n C a b a lle ro , A n g e la G r a s s i, la a n ó n im a a u t o
ra d e E l H i l o d e l Dest, y ta n ta s o tr a s , a d m ira ció n d e p r o p io s y d e e x tr a ñ o s . ¿ N o
h a h e c h o u n a r e v o lu c ió n la a u to r a d e L a C a b a ñ a d e l t í o T o m
XXXlI
L A S P E R L A S D E L C O R A Z O NP e r o , d e m os q u e la m u je r n o s ir v a p a r a la s c ie n c ia s y la s a rte s . ¿ P o r e s o d e b e is m i
r a r la c o m o á u n s e r in fe r io r ? D e m o s q u e la p lu m a n o s ir v a p a r a c o s e r ; ¿ p o r e so la p lu m a in g e n io s a lia d e se r in fe r io r á la ú tilísim a
a g u ja !
N ó : n o es e so .
L a m u je r tie n e u n p u e s to s o c ia l q u e el h o m b r e n o p u e d e d is p u ta r le sin a b s u r d o y s in v is ib le tira n ía .
L a m u je r es el a lm a d e l h o g a r .
E s el p u e r to en d o n d e el h o m b r e b u s c a re* fu g io y c o n s u e lo , en la s te m p e s ta d e s d e la vi* d a ; ¿ c u á l n o se rá su in flu e n c ia , c u a n d o , r o t o s lo s d iq u e s le v a n t a d o s p o r la p reocu p a * c io n , se e le v e á e s p a c io s m a s d ig n o s y m e n o s s u p e r fic ia le s ? A la m u je r n o p u e d e n , n o d e b e n se r v e d a d a s la s a rte s : le son in d is p e n s a b le s , en e l a c t u a l e s t a d o d e l m u n d o ; la g e o g r a fía , lo s e le m e n to s m a te m á tic o s , la f ís ic a , la q u ím ic a , y m u c h a s d e la s d e m a s c ie n c ia s n a tu r a le s . C o n u n a ilu s tr a c ió n m e n o s lim i ta d a , se ría , n o s o lo la c o m p a ñ e r a d el h o m b r o y su ig u a l p a r a la e d u c a c ió n de lo s h ijo s en e l h o g a r d o m é s tic o , s in o su h e rm a n a , su c o n s e je r a y su ca riñ o» ¿ P o r a c a s o la b e lle z a fís ic a , r e a lz a d a p o r e s te u s o s c o n o c im ie n to s , p e r d e r ía a lg o d e su s b r illa n te s a t r a c t iv o s ? ]S b : q u e si el tie m p o m a r c h ita la s g r a c ia s c o n c e d id a s p o r la n a tu ra le z a , las d e l in g e n io , la s d e l t a le n to y la s d e la e d u c a c ió n , v iv ir á n s ie m p r e y se tr a s m itir á n á lo s h ijo s y á lo s
n ie to s . ^
P R O L O G O . X X x I I l
p o r q u e en lo s tie m p o s q u e a lc a n z a m o s , si e l h o m b r e r u d o tie n e v o t o , á la m u jer h a d e n e g á r s e le c r ite r io y o p in ió n s u y a p r o p ia , y d e r e c h o s q u e la c o lo q u e n a la a ltu r a d e su m i s ió n y d e su d ig n id a d en la s c la s e s s o c ia le s .
• X o p u e d e la m u je r, c o m o h ija , m a d re y e s p o s a , lle g a r á se r un in d iv id u o d e e s o s c e n tro s, en d o n d e e l h o m b r e d e s c u e lla p o r e l e s tu d io , p o r lo flo r id o , p o r lo g r a n d io s o ó p o l lo ú t il ? i P o r q u é la m u je r n o p u e d e entrar e n la s e n d a d e la la b o r io s id a d in te le c tu a l, q u e , en u n m o m e n to d a d o , la lle v e á p r o p o r c io n a r co n d e c o r o la s u b s is te n c ia d e su s p a d res, su s h ijo s , ó la S u ya p r o p ia , c o s a q u e h o y le s e r ia 'c a s i im p o s ib le , p u e s to q u e p o c o s , m u y p o c o s , s o n lo s c a m in o s q u e n o le e s tá n v e d a d o s f A l v e r s e h u é rfa n a ó v iu d a , ¿ p o i q u é h a d e d e d ic a r s e á u n tr a b a jo m e c á n ic o , c o n el cu a l, a p e n a s si c o n s ig u e a t e n d e r á su s m a s a p re m ia n te s n e c e s id a d e s ? E s a es la e m a n c ip a c ió n , n a d a e x a g e r a d a p o r c ie r to , q u e n o s o tr o s d e s e a m o s , q u e d e fe n d e m o s y a c o n s e ja m o s .
m u je r tie n e , q u e r e in a r en la fa m ilia n o •como in fe r io r a l h o m b r e , s in o q u e . p o r lo t a n t o , se le d e b e la ilu s tr a c ió n d e su in te li g e n c ia , p o r q u e ta l es su d e r e c h o , n e c e s id a d
im p r e s c in d ib le d e la s o c ie d a d m o d e rn a ,
P e r o ¡ a y ! ¡C u a n t o q u e d a p o r h a c e r ! } C u a n ta es la fu e r z a d e l e r r o r ! ¡ C u a n to p e
n e tr a n en la s s o c ie d a d e s la s in fa m ia s d e los s ig lo s , d e l p a s a d o , y la s te r r ib le s e n fe r m e d a
d e s d e la h i s t o r i a !
L a s tir a n ía s á q u e h o y e s tá s u g e t a la m u j e r so n n a d a , c o m p a r a d a s c o n la s h o r r ib le s
in ju s tic ia s d e la s o c ie d a d a n tig u a ; p e r o e s ta s tir a n ía s son su s r e s to s in fa m a n te s .
A n t ig u a m e n t e la m u je r, n o e ra u n a p e r s o n a , era u n m u e b le , era u n a c o s a q u e se p o d ía v e n d e r y d e s tr u ir ; y t o d a v ía , ¡ h o r r o r c a u s a el d e c i r l o ! s o n m u e b le s , so n c o s a s , ¡ son a ca - j s o a lg o p e o r ! m a s d e 200 m illo n e s d e m u je -
j
r e s en el m u n d o .I Q u ién n o s a b e q u e e n tro lo s b a b ilo n io s , fe n ic io s , t r a c io s , m o n g o le s y e s p a r ta n o s , era o b lig a t o r io en lo s h o m b r e s el s e r v ic io m ilita r y en las m u je re s lo s o fic io s m a s in fa m a n t e s !
I Q u ié n ig n o r a q u e e n tre lo s a rm e n io s y a h u b o a lg ú n a d e la n to , q u e lo s h o m b r e s era n d u e ñ o s d e su p e r s o n a a l c a b o d e a lg u n o s a ñ o s d e s e r v ic io m ilita r, y la s m u je re s se p o d ía n y a ca sa r, d e s p u é s d e v iv ir c ie r to n ú m e
ro d e a ñ o s en la d e g r a d a c ió n .
¡ A h ! E l m a tr im o n io era u n to r m e n to ,— d e l I q u e t o d a v ía d u r a m u c h o — e n tre lo s a n tig u o s
P R O L O G O X X X V
h la m u je r , c o m o á s u s p e r r o s ; t o d a v í a p e o r ,
p o r q u e al p e r r o p o d ia u s o lt a r lo , p e r o á la m u j e r n u n c a .
E n la I n d ia , si la m u je r se L a c ia v i e ja , e l m a r id o la m a n d a b a m a t a r , u s a n d o d e s u d e r e c h o .
Y si el m a r id o s e m o r ía , su m u je r m a s q u e r id a ,— c a s o d e n o s e r t o d a s s u s m u je r e s — e r a q u e m a d a v i v a c o n e l c a d á v e r e n lo s b r a z o s . Y ¿ p o r q u é ? P o r q u e la m u je r e r a un s e r im p u r o , q u e n o p o d ía e n t r a r e n e l P a r a ís o ( ó en su e q u iv a le n t e , s e g ú n la s d i f e
r e n te s r e lig io n e s ) c o m o n o m u r ie r a e n h o n o r d e su m a r id o .
P e c u e r d o q u e e n t r e l o s a n t i g u o s p a r t o s , e l h e c h o d e m a t a r u n h o m b r e á s u m u je r , á s u h e r m a n a ó á s u h ija , e ra u n a a c c ió n t a n i n d i fe r e n t e c o m o m a t a r á u n a n im a l i n m u n d o .
L o s a n t i g u o s á r a b e s c u a n d o L a b ia m u c h a s m u je r e s e n la t r ib u , m a t a b a n á la s r e c ie n n a c id a s , y si e s t o s u c e d ía e n lo s p u e b l o s d e la
b á r b a r a a n t i g ü e d a d , ¿ c ó m o c a lific a r e m o s á
lo s g r i e g o s y á lo s r o m a n o s , á q u ie n e s n o s c o m p la c e m o s en lla m a r c i v il i z a d o s , a t e n d i e n d o m a s á s u s o b r a s q u e á s u s u s o s !
E n s e ñ a b a n en G r e c i a lo s f iló s o f o s q u e t o d o en e l m u n d o p r o c e d í a d e d o s p r i n c i p i o s :
u n o b u e n o y o t r o m a lo . E l p r i n c i p io b u e n o
L a b ia c r e a d o el o r d e n , la lu z y e l h o m b r e ; y e l p r i n c i p io m a lo h a b ía h e c h o e l d e s o r d e n , las t in ie b la s y la m u je r . D e a q u í la m e z q u i n a c o n d i c i ó n d e la m u je r en a q u e l g r a n p u e
b l o d e p o e t a s , e s t a t u a r io s y filó s o fo s .
i-X i-X i-X V I l a s p e r l a s d l l c o r a r o n «
b ra d e l t ig r e , e r a d e rn e io i1 c o n d i c i ó n q u e l a
m u je r .
Y o m e lie h o r r o r i z a d o a l le e r q u e c u a n d o h a c i a u n n iñ o , lo p o n í a n e n el s u e lo á l o s p i e s d e l p a d r e ; si e l p a d r e l o l e v a n t a b a p a r a d e v o l v e r l o á la n o d r iz a , e l n iñ o te n ia d e r e c h o á v i v i r , a l m e n o s p o r e n t ó n e o s , p u e s s ie m p r e e l p a d r e p o d í a v e n d e r l o ó m a t a r l o ; p e r o , si el p a d r e lo d e ja b a e n e l s u e lo , el n i ñ o a p e s a r d e lo s g r i t o s d e la m a d r e , e r a e s
t r a n g u l a d o , ó b ie n q u e d a b a exp u e s t o e n e l
^ Y e la b r u m , m e r c a d o q u e e n t o n c e s h a b ía d e f r u t a s y d e q u e s o , ó b ie n e r a a r r o ja d o á la
l la m a d a C l o a c a m áx ima .
¡ Q u e h o m b r e s a q u e l l o s ! ¡ Q u e i n f e l ic i d a d
la d e la s m a d r e s d e e n t ó n e o s !
E l n ú m e r o d e n iñ o s exp ó s i t o s a b a n d o n a
d o s e n e l Y e l a b r u m , l l e g ó á s e r ta n g ra n d e * q u e d e e llo s s e f o r m a r o n in d u s t r ia s e s p a n t o s a s ; y t o d a s la s m a ñ a n a s a c u d ía n a llí u n o s r a r o s in d u s t r i a l e s ,- ^ q u e s e p a r e c ía n á n u e s t r o s t r a p e r o s * — á r e e o je r lo s r e c ie n n a c i d o s í ú la s n iñ a s la s c r ia b a n , c u a n d o e r a n h e r m o s a s , y á lo s n iñ o s , c u a n d o r o b u s t o s , p a r a f o r m a r g la d ia d o r e s .
Q u is ie r a a ca b a r* p e r o e l a b is m o t ie n e a - t r a c c ió n ,
H a b í a e iit ó íic e s tin a in d u s t r ia , d e q tie
q u i e r o d e ja r d e h a c e r m e n c i ó n ; la h e c h ic e - •
r í a . H a b í a h e c h i c e r o s q u e c r ia b a n á l o s ex
p ó s i t o s d e l Y e l a b r u m ; y c u a n d o e s t a b a n e n s a z ó n , e s d e c i r , t r i o s s ie t e ú o c h o a ñ o s , h a c ía n u n h o y o e » e l s u e lo , d o n d e c u p ie s e n la s
P R O L O G O X X X V I I
e nt e r r a d o s c o n s o lo la c a b e z a fu e r a , l e e s p o -
ziian m a n ja r e s y b e b i d a s m u y o lo r o s a s á p o c a d i s t a n c ia d e la n a r iz , p e r o á d o n d e n o p u d i e sen lle g a r c o n la b o c a , y a s í lo s d e ja b a n m o r ir d e h a m b r e ; p o r q u e el h í g a d o y el c o r a z ó n d e un ni fio m u e r t o d e e s t e m o d o , t e n ia g r a n d ís im a s v ir t u d e s , y h a s t a p o d e r p a r a h a c e r m il a g r o s .
¿ C ó m o en a q u e llo s t ie m p o s la s m a d r e s n o m o r ía n d e d o l o r ?
¿ N o e s v e r d a d q u e si n o s e le y e s e n e s t o s h o r r o r e s en a u t o r e s d i g n o s d e fé , t e n d r ía c u a lq u ie r a d e r e c h o á c r e e r q u e le ía i n v e n c i o n e s d e c r u e ld a d e s im p o s i b l e s ?
P u e s , c o s a s c o m o e s t a s h a n s u c e d i d o e n la h u m a n id a d .
¿ N o t e n ia y o r a z ó n en d e c ir q u e la h e m b r a ’ d e l t i g r e n o p a s a b a e n R o m a , lo q u e l a
m u je r c o n s u s h ijo s 1
P u e s , lo p e o r d e l c a s o e s q u e e s t o s h o r r o r e s s u b s is te n ' t o d a v í a en p l e n o s i g l o X I X . L a s g e o r g i a n a s ,J a s c ir c a s ia n a s y la s m in g le - r ia n a s , m u je r e s la s m a s h e r m o s a s d e la t i e r ra ,"s o n v e n d id a s a u n p a r a l o s s e r r a llo s d e lo s t u r c o s , y en a lg u n a s o c a s i o n e s la m e r c a n c í a a b u n d a t a n t o , q u e s e v e n d e n la s j ó v e n e s d e q u in c e a n o s á c i n c o r u b l o s la p ie z a , á e s c o -
j e r . ¡C i n c o r u b lo s , e s d e c i r a l g o m e n o s q u e
c i u c o p e s o s !
E n m u c h o s lu g a r e s d e R u s ia , t o d a v í a h a c e m u y p o c o , c u a n d o la m u je r l l e g a b a á c u m
X X X V I I I l a s p e r l a s d e l c o r a z o x .
n u e va m u je r , y p o r lo t a n t o j u z g a d a m a s d i g n a , d e l c a r i n o d e su s e ñ o r .
A c t u a l m e n t e , e n n u e s t r o s d ia s , en el iN or t o d e A m e r i c a , e n e l p a ís m a s c i v i l i z a d o d e l m u n d o m o d e r n o , d o n d e la m u je r v a le m a s m u c h o m a s q u e el h o m b r e , p o r su e d u c a c i ó n
y s u s c o n o c i m i e n t o s , h a s u r ji d o u n a ext r a ñ a
s e c t a re l i ai o s a ^JSe g n u la r e l i g i ó n d e lo s m o r m o n e s , la m u je r n a c e fu e r a d e la g r a c i a , y n o p u e d e g a n a r la g l o r i a si un h o m b r e n o la
s a n t ific a .
H o y t o d a v í a la m u je r e s u n s e r a b y e c t o d e s p r e c i a b l e e n t o d o s l o s p a ís e s q u e a d o r a n á M a lio m a y q u e s ig u e n la s r e l i g i o n e s d e la
I n d i a ; c o r n o a n t e s d ije , 2 0 0 m illo n e s d e
m u je r e s , s e c o n s id e r a n c o m o c o s a s , en p l e n o s i g l o X I X .
Q u iz a h a y c o s a s a ú n m a s d e s p r e c ia b le s . E l C o r a n a u t o r iz a a l m a r id o p a r a q u e a p a le e á s u m u je r y p a r a r e p u d ia r la , c o n ta l d e q u e l e e n t r e g u e p r e v ia m e n t e u n g a l l o y d o s r e a l e s ¡ Q u é i n s u l t o !
C o n t r a e s t a a b y e c c i ó n n o h a y m a s r e m e d i o q u e la e d u c a c i ó n d é l a m u j e r ; y p a r a q u e l a e d u c a c i ó n s e a u n h e c h o , e s n e c e s a r io q u e l a p r e n s a h a b le , q u e d o n d e q u ie r a q u e h a y a ‘u n o i d o b e n e v o l e n t e , s e o i g a la v o z d e la
i l u s t r a c i ó n d e l a m u je r .
X o e s p o s i b l e q u e h o y n o s c o n t e n t é m o s l a s m u je r e s , c o n l o s r e s t o s d e la g a l a n t e r ía r o m á n t i c a d e la E d a d M e d ia .
