Desarrollo Del Lenguaje

(1)

Master en Transtornos do Master en Transtornos do

De

se

nv

ol

ve

me

nt

o

psi

co

ló

xi

co

:

Adquisición da linguaxe.

Miguel Pérez Pereira

USC

(2)

1.

1. -

-

De

se

nv

ol

ve

me

nt

o

co

mu

ni

ca

ti

vo

(1

)

Características e requisitos da

Características e requisitos da comunicación:comunicación:



 IntenIntencioncionalidaalidadede comucomunicatnicativa.iva.



 IntIntencencionionalialidaddadee e e intintencencióniónss comcomuniunicatcativaivas.s. 

 InterpInterpretaciretación pateón paterna dos corna dos comportamportamentomentoss infaninfantís.tís.

Atribu

Atribución ción errónerrónea dea de come competepetencia ncia ósós nenonenos.s.



 Uso de recursos con Uso de recursos con significado compartido.significado compartido.



(3)

1.

1. -

-

De

se

nv

ol

ve

me

nt

o

co

mu

ni

ca

ti

vo

(1

)

Características e requisitos da

Características e requisitos da comunicación:comunicación:



 IntenIntencioncionalidaalidadede comucomunicatnicativa.iva.



 IntIntencencionionalialidaddadee e e intintencencióniónss comcomuniunicatcativaivas.s. 

 InterpInterpretaciretación pateón paterna dos corna dos comportamportamentomentoss infaninfantís.tís.

Atribu

Atribución ción errónerrónea dea de come competepetencia ncia ósós nenonenos.s.



 Uso de recursos con Uso de recursos con significado compartido.significado compartido.



(4)

1.

1. -

-

De

se

nv

ol

ve

me

nt

o

co

mu

ni

ca

ti

vo

(2

)

Progre

Progresiva csiva compleomplexizaxizaciónción das formdas formas de inteas de interacciracciónón

social: preparación para a aparición das 1ª

social: preparación para a aparición das 1ªss _{formas de}_{formas de}

comunicación.



 33ºº mmeess 1ª1ªss formas de organización cíclica deformas de organización cíclica de

conductas expresivas; sintonía dos comportamentos

alter

alternantenantes. Cons. Continxetinxenciancia e rege regulariularidadedade..



 66 Esquemas interactivos con anticipación. 1ºEsquemas interactivos con anticipación. 1ºss xogosxogos

sociais. Iniciativa no xogo.



 ApariAparición dción das primas primeiraseiras conduconductas coctas comunimunicativacativas.s.



 ProtoimperativosProtoimperativos, pe, petictición oión ouu reqrequeruerimeimentonto..



(5)

1.- Desenvolvemento comunicativo (3)

Carácter triangular dos comportamentos comunicativos:

Obxecto

Neno Adulto

Intersubxectividade secundaria (Trevarthen) Sugarman:

(6)

1.- Desenvolvemento comunicativo (4)

Xénese e evolución dos xestos comunicativos: Xestos de sinalar (Bruner e Ratner),

ofrecer, dar, pedir...

Proceso de Interiorización /

(7)

1.- Desenvolvemento comunicativo (5)

Vocalizacións prelingüísticas: Protopalabras (Menn) ou Formas Fonéticamente Consistentes (FFC: Dore).

 Aparición: Balbuceo  primeiras palabras.  Características das FFC:

 Unidades fácilmente aillables  Limitadas por pausas

 Integradas por elementos fónicos máis estables

 Producción relacionada con cambios circunstanciais  1ª asociación entre son e significado (difuso)

 Idiosincráticas  Tipos:  Expresións de afecto  Expresións instrumentais  Expresións de indicación  Expresións de agrupamento

(8)

Relacións da linguaxe con outros dominios (Bates)

Situación do estrano Linguaxe

Medios-fins Xestos

(9)

Uso e evolución de procedementos

comunicativos: xestos, FFC, palabras

Extrapolación de resultados de Pérez Pereira & Castro, 1988

9 meses 12 meses 15 meses 18 meses 21 meses 24 meses0 10 20 30 40 50 60 70

Xestos FFC Palabras

(10)

A primeira linguaxe (1)

Adquisición do vocabulario (baseado en M. Smith e Carey).

Idade Número de palabras diferentes Aumento 0;11 1 1 1;3 10 9 1;7 50 40 2;0 450 400 2;6 950 500 4;0 2450 1500 6;0 4500 2050

(11)

Versión gallega. Palabras y gestos:

Prod uc ción de palabras

8 9 10 11 12 13 14 15 0 20 40 60 80 100 Edad Percentil

(12)

Versión gallega del CDI. Palabras y gestos:

Comprensión de vocabulario.

8 9 10 11 12 13 14 15 0 50 100 150 200 250 300 350 Edad Percentil

(13)

Desenvolvemento léxico inicial

Varios momentos con características

cualitativamente distintas (Barrett,

1995):



1º) período no que o vocabulario dos

nenos non supera as 10 palabras



2º) período no que o repertorio léxico está

entre as 10 palabras e as 50.

(14)

A primeira linguaxe (1)

Características das 10-12 primeiras palabras

 Non xeneralización: ausencia de significado

conceptual.

 Contextualización: uso en formatos de acción ou

xogo conxunto cun adulto.

 Relacionadas coa representación de eventos ou

acontecementos (Nelson).

 Moitas relacionadas coa expresión de afectos,

agrados e desagrados.

(15)

A primeira linguaxe (1)

Categorías léxicas máis frecuentes:

 Interxeccións  Fórmulas  Xente  Alimentos  Animais  Verbos  Partes do corpo  Utensilios  Calificativos

(16)

Nº medio de palabras producidas ós 8, 12 e 15 meses. Interxeccions Animais Vehículos Xoguetes Alimentos Roupa Corpo Mobeis Utensilios Lugares Xente Fórmulas Verbos Temporales Calificativos Pronomes Preguntas Preposicions Cuantificador 0 1 2 3 4 5 6 7 1.11 0.05 ₀ ₀ 0.21 ₀ ₀ ₀ ₀ ₀ 0.89 0.26 0.05 ₀ ₀ ₀ ₀ 0.5 0 3.34 1.52 0.34 0.28 1.97 0.55 0.41 0.34 0.45 0.31 1.93 2.66 0.55 0.1 0.38 0.52 ₀ 0.62 0.31 6.43 3.66 0.74 1.17 4.4 1.34 1.91 0.98 1.6 1.09 4.7 5.83 2.94 0.23 1.3 1.02 0.21 0.85 1 Categorías Nº palabras 8 meses 12 meses 15 meses

(17)

A primeira linguaxe (2)

Fonoloxía:

 Procesos de simplificación.

 Preferencia por certos sons (p,b,t,m,n,d,b,l,k,

a,i,o,e...): mamá, papá, pete, nene, ta...

 Reduplicacións.

 Asimilacións dun son a outro (s  t).

 Abundancia de formas canónicas ou padróns que

son aplicables a diferentes referentes: tete: leche, teléfono, peine...

(18)

A primeira linguaxe (2)

Pragmática: Cubre funcións semellantes ás que cubrían as formas de comunicación prelingüística:

 Atención  Requerimento  Vocativo  Rexeitamento  Aceptación  Realización  Designación  Descripción  Información Comunicación prelingüística Funcións posteriores

(19)

Papel dos adultos na adquisición inicial da

linguaxe.

Sistema social de soporte da adquisición da

linguaxe (SSSAL): Bruner. Relacionado co

concepto de

formato.

Primeiros estudios sobre da

Fala Maternal

:

Snow:

 Inadecuación do nome.  Papel facilitador:

 Modelo máis simple.

 Permite unha análise mellor da linguaxe por parte

(20)

Características da fala dirixida a nenos

Ton de voz máis elevado Entonación esaxerada Ritmo máis lento

Pausas máis marcada no fín da oración

Referida ó contexto presente

En relación co que o neno acaba de dicir ou facer Máis repeticións

Uso palabras infantís

Lonxitude das emisións máis curta.

Menos verbos por oración Menos oracións complexas Máis verbos en presente Máis palabras contido e menos palabras con

función gramatical

Menos modificadores

(adxectivos, adverbios) por oración

(21)

Proceso inicial de aprendizaxe de

palabras.

Proposta de Tomasello (2003):

Prerrequisitos:

 Habilidades de segmentación da fala,  Conceptualización de referentes.

Procesos fundacionais:

 Atención conxunta.  Lectura intencional.  Aprendizaxe cultural.

Procesos facilitadores:

 Contraste léxico: axuda a definir a extensión das

palabras.

(22)

Percepción da fala.

Percepción diferencial da fala propia (1º mes): Mehler e outros (1988): preferencia polo francés/ruso. Papel claves prosódicas.

O estudio da percepción de fonemas e os novos métodos de estudio no ámbito da percepción de estímulos: paradigma da habituación.

Percepción categorial de fonemas (Eimas, Morse...). Primeiro estudio de Eimas et al. (1971).

Discriminación de todos os fonemas ós 6 meses.

Capacidade psicoacústica especial na especie humana.

Efecto da experiencia na diferenciación e a perda da capacidade de diferenciación (Miyawaki: xaponeses e ingleses adultos: [la/ra]).

(23)

Producción da fala.

Período de 1 a 50 palabras (12-18 meses).

Preferencia por certos sons: p, b, t, m, n, d, b, l, k, a, i, o, e (mamá, papá, pete , lela, nene, papa, pato

(plátano), teta (galleta), keka , popó, caca, malo, da, ta, no, awa).

Evitacións de sons.

Reduplicacións: repetición dunha sílaba.

Asimilacións dun son a outro (ti por si). Regularidade.

Abundancia de formas canónicas ou patróns de son (teté = leche, peine, tel, puerta, techo).

Estilos iniciais diferentes:

 Conservador : non produce palabras si non controla a

producción dos seus sons (ou unha parte deles:sons iniciais).

 Arriscado: Produce palabras novas ainda que non pronuncie

(24)

Período de 18 a 48 meses

Progresiva desaparición dos procesos

Progresiva desaparición dos procesos de simplificaciónde simplificación

Rep

Repertertoriorio o fonfonolóolóxicxicoo proprogregresivsivameamente nte máimáiss ricrico.o.

Sub

Substistituctución ión dundun son son por opor outrutro, co, cada ada vez vez máimáiss resrestritrinxinxida.da.

(

(DafaDafa porpor RafaRafa;; wojowojo porpor rojorojo,, tamboltambol porpor tambor tambor ). *). *

As

Asimimililacacióión dn dunun soson a n a ououtrtroo prpróxóximimo o ((bobobobo porpor globoglobo) en) en

progresivo descenso.

Reducción da estructura silábica:



 Reducción de grupos de consonantes (Reducción de grupos de consonantes (tenten porpor trentren).). 

 Reducción do diptongo a un elemento (Reducción do diptongo a un elemento (dentedente porpor

diente

diente,, tenetene porpor tienetiene, e, enn esespapaññolol).).



 PePerdrdaa de de coconsnsononanante te ouou sesegmgmenento to fifinanal (l (lapilapi por lápiz).por lápiz).

Má

Máisis títípipico co en en nenenonoss ininglgleseseses..



 OmiOmisiósión de síln de sílabaabas inis iniciaciaisis átoátonas (nas (melomelo porpor caramelocaramelo,,

fante

fante porpor elefanteelefante).).



(25)

Substitucións: regularidade

L Laabbiiaall DDeennttaall VVeellaar r Labio-dental Labio-dental p p tt kk OOcclluussiivvaa sorda sorda b b dd gg OOcclluussiivvaa sonora sonora f f qq cc FFrriiccaattiivvaa Su Subsbstititutuciciónónss de de ababaiaixoxo ararririba ba e e de de dederereititaa a a esesququererdada:: zebra

(26)

Re

pr

es

en

ta

ci

ón

s

fo

no

ló

xi

ca

s

e

pr

od

uc

ci

ón

Rep

Represresententaciación foón fonolnolóxóxicaica: ¿é: ¿é equequipaiparabrable ále á proproduduccicción?ón?



 Lata Lata ee Rata Rata..

Rep

Represresententaciación foón fonolnolóxóxicaica: seme: semellallantente óó modmodelo adelo adultulto eo e

difer

diferente da súaente da súa prodproduccióucción: probn: problema artilema articulatculatorioorio, non, non

representacional.

(27)

Período de 4 a 12 anos

Axuste morfofonolóxico da raiz con certos

morfemas:

durmiendo

,

traigo

(español),

caibo

(galego).

Desenvolvemento metafonológico: reflexión

sobre ou consciencia da composición sonora

das palabras: sílabas, fonemas. Relación coa

aprendizaxe da escrita.

Comprensión do significado que teñen as

variacións na entonación e outros rasgos

prosódicos (Cruttenden).

(28)

Desenvolvemento léxico inicial

Incremento espectacular do vocabulario entre os 16 (43 palabras: percentil 50) e os 30 (case 513: percentil 50).

Importante variación interindividual (8: pecentil 10 / 353: percentil 90 ós 16 meses; 275: percentil 10 / 686: percentil 90 ós 30 meses).

Categorías máis numerosas ós 16 meses: verbos, alimentos, utensilios, fórmulas, xente, roupa, animais, interxeccións, móbeis, partes do corpo.

Categorías máis numerosas ós 30 meses: verbos, alimentos, utensilios, calificativos, xente, roupa, mobeis, fórmulas, cousas de fóra, animais, pronomes.

(29)

Versión galega: Palabras e oracións:

Producción de palabras

16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 0 200 400 600 800 Idade Percentil

(30)

Nº medio de palabras producidas ós 16, 24 e 30 meses. Interx. Animais Vehículos Xoguetes Alimentos Roupa Corpo Utensilios Mobeis Fora Lugares Xente Fórmulas Verbos Calific Tempo Pronomes Preguntas Prepos Cuantif Auxiliares Conect 0 20 40 60 80 100 6.07 6.47 2.8 3.67 11.4 6.53 5.2 10.73_{5.53 3.87} 2.13 8.2 7.8 14.33 2.47 0.47 1 0 1.27 1.13 0.07 0.33 8.02 16.11 8.39 9.85 31.59 16.35 13.87 27.67 13.7813.35 7.61 17.9819.96 48.24 14.93 3.46 8.8 1.78 9.43 7.98 1.8 2.24 8.71 23.61 12.3913.86 47.77 25.66 19.84 47.13 25.25 23.7 13.96 27.52 25.11 90.79 29.34 7.3 21.61 4.68 16.8815.52 4.3 5.3 Nº palabras 16 meses 24 meses 30 meses

(31)

Desenvolvemento semántico inicial:

infraextensión.

Infraextensión: producción dunha palabra só

para certos

referentes da categoría

(extensión reducida):

mesa

só para mesas de

4 patas e de madeira.

Explicación: utilizouse a teoría dos prototipos

de Rosch.



Algús conceptos fórmanse por un proceso

de analoxía (semellanza) respecto dun

prototipo central inicial: “parecido familiar”.

(32)

Teoría de formación dos conceptos de Rosch.

Gorrión Pomba Xílgaro Águia Curuxa Milano Pingüín Avestrúz Teoría dos prototipos

(33)

Desenvolvemento semántico inicial:

sobreextensión ou sobrexeneralización.

Os nenos producen algunhas palabras dun xeito excesivamente amplo en relación a referentes que non pertencen á categoría nominal: exemplo, guau-guau para refereirse a un gato, unha ovella, un león ou unha vaca.

Explicación: Clark desenvolveu a teoría dos rasgos semánticos: o significado das palabras está integrado por unha serie de rasgos semánticos ou unidades de significado, que se poden adquirir progresivamente:

(34)

Teoría dos trazos semánticos de Clark

Guau-guau: [animal] [cuadrúpedo] [con pel]

 Rasgos compartidos por cans, gatos, ovellas, vacas...

Posteriormente os nenos van incorporando outros rasgos que permiten diferenciar uns animais de outros:

 Cans: [animal] [cuadrúpedo] [con pel] [carnívoro] [doméstico]  Vaca: [animal] [cuadrúpedo] [con pel] [hervívoro] [con cornos]

Dese xeito iranse formando os primeiros campos semánticos:

Animal

Doméstico Salvaxe

(35)

¿Cómo establecen os nenos a referencia?

Dificultades do proceso de establecemento do referente: “Mira unha galiña”.

(36)

¿Cómo establecen os nenos a referencia?

Soporte social:

 Os contextos de acción e interacción creados polos

pais facilitan o establecemento do referente axeitado.

 As características da fala dirixida a nenos facilitan o

proceso de establecemento da referencia.

Restriccións: reducción das hipóteses posibles sobre do significado dunha palabra (Clark, Markman).

 Markman: concepción innatista:

 Restricción do obxecto completo.  Restricción taxonómica.

(37)

Adquisición de adxectivos dimensionais

Grande/pequeno; alto/baixo; gordo/delgado; longo/curto; ancho/estreito: Forman un campo semántico.

Diferencias en canto á xeneralidade de uso:

 Grande/pequeño: uso xenérico; para varias

dimensións mesmo combinadas

 Alto/baixo: uso especifico, para unha dimensión.

Os nenos comprenden primeiro grande/pequeno, e despois gordo/delgado> alto/baixo > longo/curto > ancho/estreito. Efectos da experiencia na orde de adquisición

(38)

Desenvolvemento semántico posterior

Formación dunha rede de categorías semánticas xerarquizadas en relación ó desenvolvemento

conceptual: sistema de categorías inclusivas.

ALIMENTOS

LACTEOS CARNE VERDURAS FROITAS PEIXES

iogur polo terneira chícharos zanouras maza plátanos pescada ollomo reineta golden tabardilla...

queixos l

(39)

Desenvolvemento semántico posterior

Referencia, significado e sentido. As relacións de sentido.

Sinónimos, antónimos.

Influencia do contexto gramatical no establecemento do significado das palabras.

 Exemplo: Palabras para cores en cegos.

O can é grande. O can é branco. Un can grande. Un can branco.

• Comprensión das relacións anafóricas:

Había unha vez un gato negro. Él subía ós tellados pola noite sin que o viran.

(40)

Adquisición de morfemas: 18-24 meses

Formas as veces non diferenciadas dos primeiros artigos (s) (protoartigos).

Primeiras formas de plural usadas de maneira non sistemática, ás veces só co certas palabras.

Primeiras formas do artígo determinado e indeterminado (non todas).

Uso dalgunhas preposicións (a, de, en, por ),

esencialmente en frases feitas.

Uso dos diminutivos non diferenciado da forma básica.

Uso ocasional de pronomes posesivos e persoais en usos formuláicos (¡meu!, a mín, ¡mío!, a mí...).

(41)

Desenvolvemento morfolóxico: Introducción

¿Qué son os morfemas?

Tipos de morfemas: morfemas libres e ligados.

Admirable capacidade para analisar e usar morfemas nos nenos pequenos:

 Non cometen erros como usar morfemas nominais con

verbos e morfemas verbais con nomes.

 Complexidade do sistema, pero adquisición rápida.  Uso automatizado e non consciente.

Descripción equivocada da adquisición de morfemas procedente dalgúns estudios transversais.

Diferencia entre uso e uso productivo: criterios de productividade.

Forma e función. Aparición dunha forma e funcións coas que se usa.

(42)

Adquisición de morfemas: 24-36 meses

Uso sistemático dos plurais en nomes, determinantes, adxectivos...

Variación de número axeitada nos determinantes (artigos, demostrativos...).

Primeiras variacións dos tempos e persoas verbais.

Variación de xénero nos sustantivos, adxectivos e artigos.

Maior variedade de preposicións e adverbios (desde, con, para, sin, alí, como, agora...).

Uso diferenciado (próximo/distante) dos demostrativos e adverbios de lugar.

Uso de auxiliares (ser, estar ).

Uso sistemático de pronomes persoais e posesivos.

Aparición das primeiras variacións de modo (subxuntivo, ex.

marches, vengas, vayas).

Aparición dos tempos compostos en español (se ha caído).

(43)

Sobrerregularización

1º fase 2ª fase 3ª fase

GALEGO

Sei Sabo Sei

Coupo Cabeu Coupo

Puxo Poñeu Puxo

CASTELÁN

Anduvo Andó Anduvo

Roto Rompido Roto

Puse Poní Puse

INGLÉS

Went Goed Went

(44)

Sobrerregularización

Desenvolvemento en U:

 1º uso escaso e ocasional das formas correctas

en situacións de imitación ou frases feitas (arredor dos 24 meses).

 2º uso sobrerregularizado: resultado da

abstracción dunha regra lingüística a partires da experiencia (2 ½ _{a 7 anos).}

 3º uso correcto: ten en conta as excepcións á

regra (despois dos 7 anos).

Proceso de reorganización do coñecemento lingüístico.

(45)

Forma e función na adquisición de morfemas

Funcións pragmáticas dos pronomes e adxectivos posesivos: aparición progresiva de novas funcións (Pérez Pereira, Forján & García, 1996):

1º Reivindicación da posesión en situacións

definidas de pugna ou reivindicación, e uso elicitado:

 Meu.

 Adulto: O coche é meu.  Neno: Non meu.

2º Uso descriptivo e uso narrativo.

 Uso descriptivo:

 O teu coche é bonito.

 Uso narrativo:

(46)

Adquisición de morfemas: 36-48 meses

Uso sistemático e correcto dos tempos, persoas e modos verbais.

Uso productivo dos aumentativos e diminutivos (resultados adaptación proba Berko).

Uso frecuente de adverbios, preposicións; aparecen

antes, entonces, despois…, que serán utilizadas na

elaboración de relatos.

Erros de sobrerregularización serán dominados despois dos 6 años (moitas veces ainda existen con algúns verbos ós 9-10 anos).

(47)

Desenvolvemento sintáctico inicial: galego e español

Etapa e

idades

Características

1ª: 1;0-1;6 Non mostran coñecemento sintáctico. Emisións dunha soa palabra ou frases feitas (conxeladas, estereotipias, fórmulas)

2ª: 1;6-2;2 Comezan as primeiras combinacións de palabras en frases incompletas. As primeiras realizacións sintácticas están restrinxidas a certos elementos léxicos. Sensibilidade ós fenómenos de concordancia de número e xénero.

(48)

1.- Desenvolvemento gramatical inicial

 Desenvolvemento gramatical inicial e diferencias

individuais.

 Os nenos poden apresentar dous estilos extremos de

adquisición:

 Nenos de estilo analítico

 Analizan os elementos primeiro e os usan despois.

 Utilizan un número reducido de frases conxeladas na súa

fala.

 Nenos de estilo gestáltico ou holístico:

 Utilizan frases primeiro, e as analizan despois (notá, está

quente, tiráchelo).

 Utilizan unha grande cantidade de frases conxeladas.

 Producción de frases aprendidas de memoria, rutinas verbais, fala

(49)

Exemplo do desenvolvemento dunha construcción

particular

• Artigo indefinido + nome común

• 22 meses: “un coche”: frase conxelada.

• 23 meses: “un coche”, “un can”: emisión intermedia (“can” xa existía no vocabulario do neno como palabra

independente).

• 24 meses: “un coche”, “un can”, “un libro”, “un pato”: emisión construida ou patrón (as palabras xa existían previamente no vocabulario do neno). Considerase que

neste momento o neno xa posúe un patrón para a estructura artigo indefinido + nome común.

(50)

Adquisición da concordancia de xénero: erros

iniciais e o seu significado

Primeros erros (entre 1;9 e 2;1) (Hernández-Pina, 1984; Clark, 1985):

 Mota rota  Tierra azula  Un papelo

Indican sensibilidade cara á terminación das palabras e á concordancia do sustantivo co artigo e o adxectivo.

(51)

RELACIÓNS SEMANTICAS EXPRESADAS

NO ESTADIO 1

(Brown, 1973)

AXENTE-ACCIÓN nené pega

ACCIÓN-OBXECTO empuxa tren

AXENTE-OBXECTO papá pelota

ACCIÓN-LOCATIVO sentar sofá

ENTIDADE-LOCATIVO vaso mesa

POSUIDOR-POSESIÓN abrigo mamá

ENTIDADE-ATRIBUTO pelota verde

DEMOSTRATIVO-ENTIDADE éste coche

• ¿Existe un coñecemento xeral ou abstracto?

• Polémica entre xenerativistas (Valian, P. Bloom) e defensores da aprendizade inicial circunscrita a items léxicos (Bowerman, Lieven, Pine, Tomasello)

(52)

Desenvolvemento sintáctico posterior

Etapa e

idades

Características

3ª: 2;2-2;6 Primeiras oracións simples completas. Categoría nominal. Dominio da concordancia de número. Oracións negativas e interrogativas simples. Primeiras oracións en subxuntivo.

4ª: 2;6-3;2 Categoría verbal. Oracións interrogativas con pronome. Uso das primeiras oracións coordinadas e subordinadas. Dominio da concordancia de xénero. Dominio da morfoloxía verbal e nominal básica.

(53)

Desenvolvemento sintáctico posterior

Etapa e

idades

Características

5ª: 3;2-4;6 Utilización de toda a variedade de oracións

subordinadas. Control da corrección gramatical. Dominio da selección de modo

(subxuntivo/indicativo).

6ª: 4;6-9;0 Comprensión de oracións pasivas irreversibles e, máis tarde, reversibles. Correcta comprensión de oracións que vulneran a orde estándar e

outras oracións complexas. Mecanismos

básicos de elaboración do discurso conectado (diferenciación do primeiro plano e o fondo

(54)

Adquisición oracións complexas

Primeiras oracións complexas aparecen ós 2;6 (sustantivas de infinitivo: quero + verbo infinitivo).

Antes dos 3;6 anos producen unha grande variedade de O C.

 Coordinadas

 Subordinadas sustantivas con nexo  Adxectivas ou de Relativo  Abverbiais:  Condicional  Causal  Temporal  Modo  Propósito  Comparativa

(55)

Adquisición oracións complexas: exemplos

Sub. Infinitivo: Neno 2 (2;5.11): Quiero ir a la cunita .

Coordinada: Neno 2 (2; 5.11): Rompiste la bombona y rompiste la película; Nena 1 (2; 9.27): Non fago nada e ti non te marchas.

Subordinadas nominais con nexo: Nena 1 (2;9.7): Mira o que dibuxei;

Neno 3 (3;1.2): Andrea, me dijo mami que te tapara la boca.

Sub. de Adxectivo: Nena 1 (2;8.15): ¿Quen é o que está falando?

Condicional: Child 2 (2;7.2): Vete a la calle si quieres.

Comparativa: Child 2 (2;5.11): Estoy tieso como una piedra.

Temporal: Nena 3 (3;1.2): Pues ya te doy el yogurt cuando te levantes.

Modo: Nena 3 (2;8.10): Miguel mira como tomo el zumo.

Propósito: Neno 2 (2;10.23): Luego la busco pa [para] que la encienda la aspiradora.

(56)

ADQUISICIÓN DE ORACIÓNS COMPLEXAS

ORACIÓNS PASIVAS

El perro persigue al gato.

PN1 V PN2

El gato es perseguido por el perro. PN2 aux. V+PP prep. PN1

Pasivas irreversibles: Las flores son regadas por María: comprensión 5 anos: coñecemento do mundo, facilita.

Pasivas reversibles: La niña es perseguida por el niño: 7 anos.

Variación dependendo do crácter semántico do verbo: antes verbos que representan accións con resultado final evidente (tirar, enfadar) antes que accións sin resultado visible (perseguir).

(57)

ADQUISICIÓN DE ORACIÓNS COMPLEXAS

ORACIÓNS QUE VULNERAN A ORDE ESTANDAR

O Principio de Distancia Mínima: O suxeito dunha oración é o PN que antecede ó verbo.

Estudio de Carol Chomsky:

 ¿A moneca é fácil ou difícil de ver?

 Donald prometeu a Pluto dar unha voltereta.

(58)

Desenvolvemento pragmático Qué é a pragmática:

 Expresión intencións ou propósitos.

 Variación da fala en función do contexto.

Evolución da capacidade de facer cousas coa linguaxe.

Evolución da variación da fala en función do contexto: preguntas; formas de petición cortés. Evolución da capacidade para conversar.

(59)

Funcións pragmáticas da 1ª linguaxe segundo Haliday

IDADE NOME DESCRIPCIÓN EXEMPLO 10-14 Instrumental Permitelle obter as cousas que quere. O

neno pide algo.

Auga (quero auga)

10-14 Reguladora Pide que outra persoa faga algo. Ta (dame). Vai alí. 10-14 Interaccional Para establecer relación. Saúdos,

formas de obter a atención dos outros, respostas a chamadas.

¡Hola! Gracias.

10-14 Persoal Expresión de sentimentos de interés, pracer, disgusto, participación ou

rexeitamento

Non. ¡Ben! Pecho (men-tres cerra).

14-18 Heurística Para preguntar e obter saber. ¿Qué es eso? ¿Por qué?

14-18 Imaxinativa Para crear un universo propio, de imaginación y/o ficción.

Son un león.

(60)

HABLANTE 1 MEDIOS HABLANTE 2 MEDIOS

Inicio. Vocativo, llamada atención, pregunta, directivo...

Respuesta. Respuesta, devolución turno, reconocimiento o indicación de atención... Establecimiento del tema. Diversos Diversos Continuación del tema. Diversos Diversos

Fin. Cambio de tema,

agotamiento natural del tema, interrupción.

Fin Cambio de tema, agotamiento natural del tema, no respuesta.

(61)

Adquisición da capacidade para conversar

Características dunha conversación:

 Inicio

 Continuación

 Fin

Evolución da capacidade para conversar e dominio dos recursos lingüísticos.

Capacidade para conversar, coñecemento do mundo e coñecemento social.

Estratexias comunicativas dos pais e funcións no mantemento da conversa.

(62)

EJEMPLOS DE CONVERSACIONES. Madre e hijo de 2 años.

Madre Carlos, dame el vaso. INI

Niño (Acción no verbal) / Toma. CONT

Madre Muy bien. FIN

Madre con su hijo de 7 años.

Madre ¡Carlos!

Niño ¿Qué?

Madre ¿Qué quieres de postre?

Niño No quiero postre.

Madre Ya sabes que tienes que tomar postre siempre.

Niño Pues, yogur.

Madre No, en la comida tiene que ser fruta.

Niño ¿Qué hay?

Madre Plátano, manzana, kiwi, mandarina...

Niño Plátano...

Madre Toma.

Dos niñas de 3 años jugando con una cocina. María Vamos a hacer la comida.

Raquel Venga.

María Vamos a hacer sopa.

Raquel Sopa

María Y tarta de chocolate. Raquel Tarta de chocolate.

(63)

Número medio de diferentes tipos de intercambios verbales en los que participan madres y niños en 30

minutos de conversación (Ninio & Snow, 1996).

12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 0 5 10 15 20 25 30 35 40 E d ad e n m es e s N ú m e r o d e i n t e r c a m b i o s N iños M adres

(64)

Estratexias comunicativas dos pais (1)

Crean contextos nos que se usan rutinas comunicativas

que os nenos recoñecen e que facilitan a súa participación. Sensibilidade ós intentos comunicativos dos nenos.

Anticipan e detectan sinais comunicativas dos seus fillo, que as veces son tenues.

Dan mais tempo de agarda para a participación (quenda) dos seus fillos.

Utilizan máis mecanismos que permiten reparar incomprensións:

 Peticions de clarificación.  Imitacións interrogativas.

Interpretan de xeito enriquecido e apropiado as emisións verbais dos nenos.

(65)

Estratexias comunicativas dos pais (2)

Ofrecen un modelo lingüístico apropiado ó tempo que prolongan ou continúan o tema:

 Extensións

 Reformulacións.

Favorecen a participación dos seus fillos na conversación e o contacto social:

 Máis preguntas para que os nenos respondan.

 Máis directivos para guiar a súa actividade e lograr a

participación.

Dan máis respostas á participación dos nenos (sinais de

(66)

Exemplos de diferentes estratexias comunicativas paternas. Petición de clarificación:

Niño Más.

Madre ¿Más qué? Niña Mana.

Madre ¿Qué es Mana? Niño Más galletas.

Madre ¿Quieres más galletas? Imitación interrogativa:

Niño Caja.

Madre ¿Caja? Vete a coger la caja. Niño Mañana.

Madre ¿Mañana?

Extensions e reformulacións: Niño Wico (rico).

Madre Está rico.

Niño Abuela enfermita

(67)

Desenvolvemento pragmático

Evolución da variación da fala en función do contexto:

 Realización de preguntas directas e indirectas.

 Cambio cara ós 3;6 anos.

 Formas de petición cortés.

 Estudio de Bates:

 1º Ningunha variación (3 anos)

 2º Variación na entonación e uso de por favor (4-5

anos)

 3º Uso axeitado da forma de petición cortés (6

anos): “Por favor, ¿podería darme un caramelo?” “¿Dariame un caramelo?”

(68)

Desenvolvemento pragmático

Presuposicións:

 ¿Qué é a presuposición?

 Relación co desenvolvemento da mente.

 Evolución da capacidade de facer presuposicións:

 Os bebés pronuncia a palabra máis informativa nas súas

emisións dunha úneca palabra.

 Período holofrástico (emisións dunha palabra) (Greenfield):

 Sun (sol)  Hot (quente)

 Variacións pragmáticas da orde para remarcar intencións

(despois dos 3 anos):

 Lo hago yo

 Poner el camello a mí.

 Variación da fala cando se dirixen a nenos máis pequenos (4

(69)

Desenvolvemento pragmático

Comprensión de términos deícticos: aquí / alí; esto / aquello. Pronomes. Características dos deícticos:  Referente impreciso.  Significado cambiante en función do contexto. Situacións  1: Mesma perspectiva  2: Converxencia  3: Diverxencia N A 1 N A 2 2 N 3 A 3

(70)

Bilingüismo

Diglosia (Ferguson) e bilingüismo. Acepcións de bilingüismo:

 Equilibrado versus desequilibrado.

 Aditivo versus substractivo. (Semilingüismo).  Simultáneo ou familiar versus concecutivo.

(71)

Evolución da linguaxe en bilingües familiares

 Desenvolvemento léxico: Polémica: 1ª fase: un só sistema

léxico sin equivalencias / léxico diferenciado.

 Explicación máis actual: uso contextualizado e

representación non conceptual.

 Interferencias: Fonolóxicas, morfolóxicas, sintácticas,

léxicas:

 ¿Reflicte unha inmadurez no desenvolvemento, ou é un

fenómeno habitual mesmo nos adultos bilingües?

 Busca de regras comúns no desenvolvemento sintáctico.

Fase transitoria.

 Cambio de código (code switching): ¿habilidade tardía ou

temperá?

 ¿Hai etapas propias dos nenos bilingües na adquisición da

(72)

Desenvolvemento léxico en bilingües

Ausencia de equivalencias no léxico /significado non conceptual.

Mª del Mar: 1; 9,13 Nena bilingüe catalán – castelán. A nena mira coa nai un libro de láminas.

Nai: mira mira, Maria del Mar (sinalando unha mazá). Ma: (sinala a mazá; sorie)

N: Qué es esto? Ma: Manzana.

Máis tarde, comendo na mesa a nai trae unha mazá N: mira Maria del Mar, traigo una manzana.

Ma: poma (“mazá” en catalán). N: una manzana

(73)

Bilingüismo consecutivo

Definición (McLaughlin). Variedade de situacións.

Efectos escolares do bilingüismo:

 Primeiros estudios de Saer.

 Estudios posteriores nos anos 60 e despois.

Hipóteses de Cummins:

 1) da interdependencia lingüística.  2) dos limiares ou umbrales.

(74)

Hipóteses dos limiares e da interdependencia

lingüísticade Cummins

Li miar 2 Li miar 1 D e s e n v o l v e m e n t o L1 Interdependencia: A aprendizaxe dunha L2 depende do grao de desenvolvemento previo da L1. O desenvolvemento da L1 vese influenciado polo desenvolvemento da L2. Efectos positivos Efectos neutros Efectos negativos

(75)

Programas de ensinanza bilingüe

Programas que exclúen o bilingüismo ou uso de máis dunha lingua no ensino. Fracaso deses modelos para a aprendizaxe dunha L2.

Programas de inmersión:

 Temperá  Retrasada  Tardía

Programas bilingües sensu stricto:

 a) de transición  b) de mantemento.

Efectos dos programas:

 carácter da L1 dos nenos maioritaria/minoritaria  grao de desenvolvemento da L1.