Pena da Cunca; Pena do Coto; O Coto de Cima do Alle; O Outeiro

(1)

FICHA ARQUEOLÓXICA DOS CASTROS DA COMARCA DE DEZA (PONTEVEDRA)

1. CLAVE DE IDENTIFICACIÓN: GA 36 024 023

Adscrición tipolóxica: Castro Adscrición Cultural: Idade de Ferro 2. LOCALIZACIÓN

 Nome: CASTRO DE FILGUEIRA

 Topónimo: Pena da Cunca; Pena do Coto; O Coto de Cima do Alle; O Outeiro  Provincia: Pontevedra

 Concello: Lalín

 Parroquia: Filgueira (Santa María)  Lugar: Cima de Alle

CARTOGRAFÍA

Coordenadas (Datum ETRS89)

 UTM: Fuso 29 Coord. x: 570.087 Latitude: 42° 40' 45,639" N Coord. y: 4.725.562 Lonxitude: 8° 8' 40,409" O

 Nº MAPA Esc. 1/10.000: 122 - 41 Esc. 1/5.000: 0122A-0208 (malla anterior: 0122 8-2) ACCESOS

Saíndo de Lalín, tomámola N-525 en dirección Santiago. Á altura do P.K. 294, desviámonos á dereita (ao norte), cara ao Polígono Industrial de Lalín. Collemos á esquerda (oeste) a rúa A, e pasados 500 m.. desviámonos á dereita (norte), para coller a rúa D. Seguimos durante 580 m. ata chegar á estrada que rodea polo norte o Parque Empresarial. Neste punto collemos á dereita (leste) e seguimos a estrada asfaltada durante uns 500 m. Chegados a este punto, o castro se atopa a 250 m. en dirección norleste, podendo acceder a el seguindo o cortalumes asociado á liña de alta de tensión.

3. CARACTERÍSTICAS DO EMPRAZAMENTO  Altitude: 589 m.s.n.m.

 Emprazamento topográfico: Ladeira que cae ao sur.  Utilización do entorno:

(2)

4. ESTADO ACTUAL E PROTECCIÓN  Vexetación

Monte baixo (toxo, silva e fentos) e algunhas árbores (carballos e pinos).  Descrición das alteracións:

Cortalumes polo trazado da liña eléctrica. Torreta de electricidade. Recheos e escavacións na zona suroeste exterior da croa. Explanacións por actividades agrícolas.

 Grao de conservación Moi bo: Bo: Regular: X Malo: Moi malo: Desaparecido:  Causas de alteración:

Actividades agrarias. Instalación electrica.

 Protección Legal BIC: Planeamento urbanístico: X Outros:  Protección física:

 Intervención arqueolóxica:

 Réxime de propiedade: Pública: Privada: X 5. MATERIAIS

 Descrición:

Segundo os veciños, apareceron restos de muíños circulares e tellas nunha leira denominada “Agro do Castro”, a 100 m. ao norte da cima (BUXAN 1989: 38).

En Presas (2008: 244) recolle referencias de X. Carballo sobre a aparición de muíños e tellas na mesma leira así coma un muíño barquiforme localizado por el na leira “Agro do Castro de Arriba”.

 Procedencia Achado casual: Intervención arqueolóxica: Outra: X  Lugar actual do depósito:

-‐ Museo ou colección pública: -‐ Museo ou colección privada:

(3)

7. DESCRICIÓN DO XACEMENTO:

Castro cun único recinto de forma oval. Presenta as seguintes dimensións: no eixo N-S mide 90 m. (interior) e uns 100 m. (exterior). No eixo E-W mide 75 m. (interior) e un 85 m. (exterior). Presenta como única defensa un terraplén moi arrasado con unha altura de entre 1 m. e 1,5 m

Na zona oeste, polo exterior do recinto, intúese unha depresión pequena pegada ao terraplén, que parecen ser os resto dun foxo cegado e modificado por recheos.

No extremo norte da croa hai unha laxe alongada na que se aprecian gravados de algunhas coviñas e un cruciforme. As coordenadas UTM da laxe son: 570.082; 4.725.608 (Datum ETRS89).

(4)

(5)

9. FOLKLORE

De acordo con Presas (2008: 243) o castro mesmo non conta con folclore pero si unha zona próxima (a uns 300 m. ao NNE) chamada “Agro do Castro de Arriba”

- “Din que a "Pena da Cunca", que é onde se atopa o castro, está ao mesmo nivel ca o Pico Sacro e o alto de O Faro en Rodeiro” (Presas 2008: 243)

- “Cerca da Pena do Cota hai uns montóns de terra, que é onde enterraban aos mortos.” (Presas 2008: 244).

10. POTENCIAL DE REVALORACIÓN DO XACEMENTO Excelente: Axeitado: Non axeitado: X  Estado de conservación actual:

Consérvase o terraplén, aínda que arrasado, en todo o recinto. O foxo poderíase conservar baixo os recheos no sector suroeste.

 Vulnerabilidade ás visitas: Non se aprecian.

 Orixinalidade (deste castro respecto doutros): A existencia dunha pedra con gravados na croa.

 Perceptibilidade das estructuras:

Aceptable, unha vez eliminado o monte baixo. A perceptibilidade do xacemento dende a estrada de acceso e o contorno é limitada.

 Accesibilidade e capacidade de recepción de público:

Ata a estrada que está a suroeste do xacemento acceden tanto coches coma autobuses, podendo estacionar nunha beira da estrada. Dende a estrada ata o castro, o acceso é regular: é costa arriba, por un cortalumes, tardándose uns 5 minutos en chegar. Xa no xacemento, a circulación é boa.

 Potencial de ilustración (xacemento e contorna):

Ademais da xeral sobre o urbanismo e modo de vida castrexo, a existencia dunha laxe cos gravados que permite falar da sinalización da paisaxe.

 Necesidades mínimas para a revalorización:

(6)

 Outros elementos de Patrimonio Cultural próximos: Gravados no interior da croa.

10. BIBLIOGRAFÍA E DOCUMENTACIÓN

BUXÁN, C. (1989) Guía dos Castros de Lalín. Lalín: O trillón. Asociación Cultural “O Naranxo”. Páx. 29-38.

CARBALLO ARCEO, L.X.

(2001) A cultura castrexa na comarca do Deza. Col. Deza Básicos nº 4. Lalín: Patronato cultural de Lalín, Seminario de Estudios do Deza, Concello de Lalín. Páxs. 74,156,159,322, 323.

EPYPSA: “Ficha de Inventario 1-22 do PGOU de Lalín”.

GARCÍA PORRAL, X. C. 2010: Lendas castrexas: Antropoloxía da tradición oral no concello de Lalín. A Coruña: Lóstrego. Páx. 42.

MEIJIDE CAMESELLE, G. e REY SEARA. E. (1989) “Ficha de inventario de Xacementos

Arqueolóxicos da Xunta de Galicia”. Inédito. Depositada na Dirección Xeral de Patrimonio Cultural. Xunta De Galicia.

Informante(s):

Redactor(es): Javier Luaces Anca e Eduardo Rodríguez Saiz Lugar e data:

Lalín, 23 de novembro de 2012

(7)

GA36024023. CASTRO DE FILGUEIRA (Cima de Alle, Santa María de Filgueira).

IMG_6073 e IMG_6074. Vista exterior desde o NE.

(8)

IMG_6076. Vistas exterior desde o SO.

(9)