M
ÁSTER ENE
NXEÑERÍA DAA
UGAEstudo
do
Impacto
Ambiental
da
Desaladora
da
Conca
de
Llobregat
Asignatura de Estudo de Impacto Ambiental
Profesor José Manuel Álvarez‐Campana Gallo
Michele Barros de Oliveira
1.
Descrición
do
proxecto
e
as
súas
accións
1.1.
Descrición
do
proxecto
01
1.2.
Relación
de
accións
do
proxecto
06
1.3.
Identificación
do
uso
dos
materiais,
solo
y
outros
recursos
08
1.4.
Identificación
de
residuos,
vertidos
e
emisións
11
2.
Exposición
de
alternativas
2.1.
Trasvase
do
Ebro
á
bacía
do
Ter
‐
Llobregat
14
2.2.
Trasvase
do
Ródano
á
bacía
do
Ter
‐
Llobregat
16
2.3.
Non
realización
de
melloras
no
abastecemento
18
3.
Avaliación
de
efectos
previsíbeis
3.1.
Inventario
ambiental
e
descrición
das
interaccións
ambientais
19
3.2.
Descrición
das
interaccións
ecolóxicas
e
ambientais
3.3.
Identificación
y
valoración
de
impactos
Anexo
1
–
Características
técnicas
1.
Descrición
do
proxecto
e
as
súas
accións
1.1.
Descrición
do
proxecto
Resumo
do
proxecto
A planta desaladora da bacía de Llobregat (construtora Aigües Ter Llobregat – ATLL) ten
como obxectivo mellorar a calidade da auga e asegurar un subministro ao mes de 4,5
millóns de habitantes que se concentran nas bacías internas de Cataluña e especialmente
aos municipios que son abastecidos polo sistema Ter‐Llobregat. A desaladora pretende
producir 60 hm3 anuais e aportar un 24% do consumo de auga do ámbito metropolitano.
A falta de caudais dispoñíbeis para poder garantir de xeito permanente o abastecemento,
así como certos problemas de dureza e salinidade, especialmente coincidentes cos episodios
de maior demanda e menor dispoñibilidade de recursos, son os motivos que xustifican a
construción desta instalación. A previsión do inicio de funcionamento é en maio de 2009.
A barreira da auga da desaladora cos recursos actuais supón unha mellora importante na
calidade da auga potábel da zona. O orzamento das obras é de 230 millóns de euros,
financiados coa axuda do Fondo de Cohesión da Unión Europea (75% de aportación).
A planta terá unha capacidade máxima de desalación de 200.000 m3/día, mediante o
proceso de ósmose inversa. O 45% da auga tratada é convertida en potábel e terá que ser
remineralizada antes de chegar aos depósitos de ATLL y ser utilizada como auga de beber. A
salmoira que xerará a desaladora tornará ao mar a través dun emisario submarino da
depuradora do Baix Llobregat.
Localización
A desaladora localízase no municipio El Prat de Llobregat, Comarca de Braix de Llobregat,
provincia de Barcelona.
A agua producida na desaladora bombearase ata o depósito da Fontsanta, en Sant Joan
Despí, ao cal chegará mediante unha tubaxe de 1,4 m de diámetro e 11,5 km, seguindo un
trazado paralelo ao río Llobregat en grande parte do seu percorrido. A captación da auga é
desde o Mar Mediterráneo. Coordinadas UTM: X 428077.04 – Y 4574875.01
Figura 2 – Plano de localización: Posición geográfica de las instalaciones de la Desaladora da Conca de Llobregat, que se encuentra junto a la Depuradora Braix Figura 1 – Plano general de la Provincia
Tempo de vida útil
Previsibelmente o tempo de vida útil dunha desaladora é de 15 a 20 anos.
Zonas
de
protección
especial
Espazos naturais:
Delta del Llobregat‐Ricarda Ca l'Arana ‐ comprende a biota mariña, onde se encontran
recursos ictiolóxicos, que constitúen a base de alimentación das aves. Esta zona é
catalogada como LIC/ZEPA ES5110020‐1.
Dominio público hidráulico ou marítimo:
A desaladora, polas súas obras e operación, afectará os ríos Llobregat e río Ter, tamén se
ven afectados os acuíferos da zona, especialmente os dos ríos Llobregat e Besós.
Autorización de vertido: a Dirección Xeral de Pesca e Asuntos Marítimos. Generalitat de
Catalunya, indica la necesidade da autorización administrativa de vertido en augas
1.2.
Relación
de
accións
do
proxecto
a)
Obras
de
inicio
de
actividade
A desalinizadora estará situada á beira do Mar Mediterráneo, dentro dun polígono industrial
existente, no municipio de El Prat de Llobregat. Posto que o polígono está xa acondicionado
para a construción de plantas industriais, o solo non necesitará movementos de terra, así
como non será necesaria a construción do alcantarillado, nin do abastecemento de augas
servidas domésticas, pois o polígono está acondicionado para o efecto, formando parte da
rede de abastecemente e saneamento do municipio de El Prat de Llobregat.
Realizaranse os cimentos, fundacións, lousas e pedestais de formigón armado necesarios
para todos os equipos de cada unidade, q comprenden as cámaras de mestura e floculación,
cubas de preparación de reactivos, unidades de flotación, de filtración (filtros abertos e
pechados), bastidores de ósmose, grupos de bombeo, depósitos de auga, unidades de
tratamento de efluentes.
b)
Desenvolvemento
de
actividade,
explotación
ou
produción
− Captación de auga de mar con presa aberta, mediante inmisario submariño formado por
dúas conducións de 1800 mm de diámetro e 2200 de lonxitude.
− Estación de bombeo de auga de mar, ubicada na praia de El Prat na zona do antigo cámping
de Calo Gogó.
− Impulsión de auga de mar ata a desalinizadora cunha condución de 2400 mm de diámetro
de 3100 m.
− Cámaras de mestura e floculación, con adición de reactivos químicos (polielectrolito, sulfato
de aluminio,…).
− Clarificación por flotación.
− Bombeo intermedio.
− Microfiltración con filtros de cartuchos.
− Bombeo de alta presión para a alimentación a bastidores de ósmose inversa.
− Ósmose inversa en 10 bastidores de membranas semipermeábeis contidas en tubos de
presión.
− Recuperación de enerxía mediante sistemas de intercambio de presión.
− Post‐tratamento con remineralización.
− Depósito de auga produto e bombeo ao depósito de distribución de distribución de
Fontsanta.
− Evacuación da salmoira de rexeito ao emisario da EDAR do Llobregat.
− Tratamento de efluentes co mestura e floculación, decantación, espesamento,
deshidratación e evacuación de fangos.
c)
Etapa
de
abandono
ou
extinción
da
actividade
A etapa de abandono dunha desalinizadora é indeterminada no tempo, considerando que sempre é
posíbel reemprazar os equipos que cumpriron a súa vida útil ou, realizar unha instalación nova
sobre o mesmo terreo. Débese salientar que as plantas desalinizadoras levarán un mantemento
programado e riguroso de acordo coa recomendación do fabricante.
Se un eventual abandono tivese lugar, presentarase ás autoridades pertinentes unha proposta de
1.3.
Identificación
do
uso
dos
materiais,
solo
e
outros
recursos
Uso
de
materiais
Plantas de ósmose inversa
Pretratamento:
• Bombeo de alimentación e/ou lavado a sistema de filtración.
• Equipo de válvulas automáticas para o servizo e lavado de filtros.
• Sistema de dosificación de coagulante.
• Sistema de filtración tricapa (granate, sílex e antracita).
• Microfiltración.
Sistemas de ósmose inversa de 3.600 m3/día cada un:
• Equipos montados en bastidor de aceiro ao carbono con protección epoxi.
• Rack de tubos de presión tipo MULTIPORTO.
• Membranas de alto rechazo e baixa presión específicas para auga salobre.
• Equipo de recuperación de enerxía TURBOCHARGER.
• Tubaxes de proceso en PEHD e PP.
• Instrumentación local centralizada.
Postratamento:
• Mestura con auga filtrada (remineralización).
• Axuste de pH e desinfección.
• Bombeo de auga tratada á rede de distribución.
Instrumentación analítica e de control de todo o proceso
Sistema de control central con software SCADA y sistema de telexestión
Conducións
As obras da rede en alta de El Prat de Llobregat consisten en diversas arterias que rodean o
núcleo. Teñen a súa orixe na conexión coa condución principal procedente dos depósitos da
Fontsanta (TM de Sant Joan Despí). A lonxitude total de tubaxes a construír é de 8.226
metros, de entre 400 e 700 mm de diámetro.
Uso
do
solo
A desaladora está sendo construída no espazo físico ao lado da Depuradora Baix Llobregat.
Ocupa unha superficie total de 30 Ha.
Outros
recursos
Auga
El principal recurso a ser explotado en la fase de operación de la desaladora es la auga mariña do
Subministro eléctrico
Obterase da nova subestación prevista para o subministro da ampliación da Zona de
Actividade Loxística (ZAL). Os estudos realizados estiman que a planta requerirá unha
potencia aproximada de 31 MW para unha produción de 60 Hm3/ano. Os valores obtidos
supoñen un consumo específico duns 4 kWh por metro cúbico de auga produto para o
proceso de desalación y 0,5 kWh/m³ para as impulsións á planta (captación) e á rede de
distribución (auga produto).
A importante cantidade de enerxía necesaria pódese conseguir mediante unha conexión á
rede eléctrica existente ou ben a construción dunha PAME (Planta Autónoma de Máxima
Eficiencia) xunto á desaladora, posto que calquera outro tipo de alternativa baseada en
enerxías renovábeis (solar, eólica) non sería capaz de cubrir unas necesidades enerxéticas
tan elevadas. A construción dunha PAME daría unha libertade e independencia da rede moi
grande. Polo contrario, ten certas desvantaxes: necesidade de terrenos dispoñíbeis, un alto
custo de inversión, un custo de explotación elevado (debido ao elevado custo actual do gas)
e a xeración de gases (CO2) froito da combustión. Así pois, considéranse 3 posíbeis puntos
de conexión: Estación receptora de Viladecans‐Sant Boi (moi antigua e sen capacidade
suficiente), Nova subestación para Gavà‐Castelldefels, Nova subestación da Zona de
Actividade Loxística (ZAL). A elección do punto final de conexión queda supeditado á
ubicación da ITAM, posto que a inversión a realizar depende directamente da distancia ao
1.4.
Identificación de residuos, vertidos e emisións
a)
Obras
de
inicio
de
actividade
Vertido
Os vertidos desta fase, serán os asociados aos aceites e líquidos refrixeradores da
maquinaria de construción. Este tipo de vertido é difícil de cuantificar.
Emisións
As emisións atmosféricas máis destacadas son as efectuadas polos camións q transportarán
los materiais e equipos necesarios.
Residuos
Poden considerarse residuos desta fase os materiais sobrantes: aceiro cortado, retallos de
b)
Desenvolvemento
de
actividade,
explotación
ou
produción
Vertido
A evacuación da auga de rechazo (salmoira) que supón un volume de 73,3 Hm3/ano
efectúase mediante o emisario da EDAR, cuxo punto de vertido está a 2,3 Km
aproximadamente, da costa, (coordenadas ‐X: 429616,69, Y: 4570438,88) mesturándose co
efluente da planta depuradora (con caudal máximo de 110 Hm3/ano). Así o resultado final
consiste nun caudal do efluente con dilución de 3/2 a 2/1 (caudal auga residual/caudal de
rechazo).
Cabe indicar que o efluente da EDAR de El Prat está tratado con físico‐químico, filtración e
desinfección con ultravioletas e cloro.
Emisións
Xeración de gases (CO2) froito da combustión de PAME (Planta Autónoma de Máxima
Eficiencia) xunto á desaladora, que subministrará a cantidade de enerxía necesaria para a
desaladora. Non é posíbel o uso de enerxías renovábeis (solar, eólica), pois non son capaces
de cubrir as necesidades enerxéticas tan elevadas.
Residuos
Os principais residuos sólidos que se producirán na planta desaladora son os fangos
producidos no tratamento do efluente, para a potabilización do mesmo. Significará un
volume de 20 Hm3/ano de fangos.
Na planta desalinizadora tamén se levan a cabo tarefas de administración, q derivan na
produción de residuos de papel, cartuchos de impresoras,…
c)
Etapa
de
abandono
ou
extinción
da
actividade
Emisións
Nun suposto derribo das infraestruturas, emitirase po.
No transporte dos residuos sólidos haberá unha emisión de CO2 provocada pola combustión
do gasóleo dos transportes.
Residuos
Os residuos que se ocasionarían no caso de abandono da actividade serían os provenientes
dos equipos e as infrasestruturas: formigón, aceiro, membranas (silex, antracita…)
2.
Exposición
de
alternativas
a)
Trasvase
do
Ebro
á
bacía
do
Ter
‐
Llobregat
Este investimento suporía un orzamento de 150 millóns de euros.
A obra implicaría construír unha condución de 65 kilómetros entre Tarragona e Olèrdola, onde o caudal procedente do sobrante do trasvase do Ebro conectará coa rede do Ter‐Llobregat que subministra a auga á rexión de Barcelona. A condución terá un diámetro medio de 900 mm. Para superar as diferenzas de cota este trasvase necesitaría instalar 2 grupos de bombeo, o primeiro situado en Tarragona e outro en El Vendrell.
Para a realización deste proxecto deberían expropiarse arredor de 600 fincas, na súa maioría rurais.
A necesidade hídrica estimada para 2012 é de 450 Hm3, o que suporían 15 m3/s.
O caudal medio rexistrado na estación de aforo de Tortosa, a 47.8 Km da desembocadura e cunha bacía vertente de 83.093 Km2, foi no período de 1960 a 1993 de 13.408 Hm3/ano (equivalente a un caudal medio de 425 m3/s), con caudais máximos de 22.450 Hm3/ano ( 712 m3/s) e caudais mínimos de 4.283 Hm3/ano (136 m3/s).
Figura 8‐ Situación do percurso do novo trasvase.
Figura 9‐ Azud de Xerta visto desde augas arriba do Ebro. En primeiro termo, captación e Canal de la Dreta. Ao fondo, na beira
oposta, captación para o Canal de l’Esquerra de l’Ebre.
b)
Trasvase
do
Ródano
á
bacía
do
Ter
‐
Llobregat
A realización da obra do trasvase do Ródano suporía un investimento de 700 millóns de euros.
Figura 10‐ Esquema do trasvase submarino do Ródano.
A realización deste proxecto significaría instalar 4 conducións de 350 km de lonxitude e 250 mm de diámetro, que conducirían a auga do delta do Ródano (Arles) a Barcelona. Estas conducións deberían soportar a presión da columna de auga do mar Mediterráneo.Se construirían dous grupos de bombeo, abastecidos de enerxía por medio de 4 xeradores eólicos (2 en cada grupo de bombeo). Para compensar as caídas de enerxía instalaríanse outros dous grupos, abastecidos por rede eléctrica, en ambos extremos do trasvase.
A necesidade hídrica estimada para 2012 é de 450 Hm3, o que suporían 15 m3/s.
O caudal medio do Ródano é de 1.650 m3/s. A bacía vertente deste río é de 96500 km2.
c)
Non
realización
de
melloras
no
abastecemento
O aumento previsto no consumo de auga na rexión de Barcelona fúndase en boa parte nun crecemento da poboación. Esta previsión é aplicada a unha zona de baixa taxa de natalidade.
A problemática da calidade da auga abastecida non se melloraría sen acometer algún investimento. A auga abastecida á cidade de Barcelona presenta unha condutividade eléctrica de máis de 400 µS/cm a 20 grados centígrados. Débese destacar que os residentes en la zona sur da cidade, abastécese con auga procedente do río Llobregat que, en ocasións, supera os níveis máximos permitidos de trihalometanos,
Figura 12‐ Situación actual de recursos hídricos en Cataluña.
3.
Avaliación
dos
efectos
previsibles
3.1.
Inventario
ambiental
e
descrición
das
interaccións
ecolóxicas
e
ambientais
clave
Poboación
afectada
El ámbito del proxecto se sitúa en el Delta del río Llobregat. Este río desemboca al sur de la cidade
de Barcelona, nunha das zonas máis densamente poboadas do Mediterráneo occidental, formando
un delta de 97 Km2. O hemidelta oriental ha quedado progresivamente integrado no porto e o
cinturón industrial de Barcelona ao longo do presente século.
Tabla 1 – Datos población y área de lo municipios afectados por las obras de la desaladora.
Ciudad Comarca Habitantes Area Densidad Distancia
en km² Barcelona
Barcelona Barcelona 1.595.110 101 15.951 ‐‐‐
L´Hospitalet de Llobregat Barcelona 251.848 12 20.987 limítrofe
Cornellà de Llobregat Baix Llobregat 84.477 7 12.068 limítrofe
El Prat de Llobregat Baix Llobregat 62.663 31 2.021 limítrofe
Sant Joan Despí Baix Llobregat 31.671 6 5.279 13,8
TOTAL 2.025.769 157 56.306
Xeoloxía
e
hidroloxía
Geológicamente hay materiales de la era primaria a la cuaternaria, con una litología muy variada
pertenecientes a tres grandes unidades morfotectónicas: la sierra de Collserola, el macizo de Garraf
y la depresión del Vallés‐Penedes. Como lugar de interés geológico está presente el «Escletxes de El
Papiol‐El Puig» con localización de mamíferos fósiles.
Figura 13 ‐ Mapa geológico (Servei Geològic de Catalunya, 1991).
1. Paleozoico; 2. Mesozoico; 3. Depresión del Ebro; 4. Fosas Neógenas; 5.
Volcanismo neógeno y cuaternario; 6. Falla; 7. Cabalgamiento; 8. Contacto
litológico.
Una hidrología superficial de tipo mediterráneo, con una torrencialidad ligada al régimen
hidrológico y una importante contaminación de origen doméstico e industrial. Hay algunos
humedales formados por la ocupación de antiguas graveras recuperadas para tal fin, que recogen la
lluvia y avenidas estacionales del río y que sirven como balsas de recarga del acuífero asociado al
Llobregat.
Una hidrología subterránea, formada por el acuífero aluvial del Llobregat, la Cubeta de Sant Andreu
y las unidades Parejá‐Cornellá que rellenan parcialmente el nivel piezométrico de los acuíferos,
El acuífero del Llobregat es el más importante con una superficie de unos 90 km2, una anchura de
20 km y un espesor de 70 m, desde Montjuic hasta el macizo de Garraf, con acuíferos superficiales y
profundos, separados por el Acuitardo del Delta, que cuando la extracción es excesiva facilita la
entrada del agua salada, y presenta un problema de la contaminación.
Descrición do río Llobregat
Su nacimiento se encuentra en la población de Castellar de Nuch (Barcelona) a 1.259 m de altitud
en la sierra del Cadí y su desembocadura en el mar Mediterráneo, en el término municipal de El
Prat de Llobregat. La totalidad de su cuenca se encuentra en Cataluña. Atraviesa la Cordillera
Litoral, alternándose el aprovechamiento industrial (en los desfiladeros) con el agrícola (en las
llanuras). Desemboca formando un delta pantanoso. En esa zona se encuentran numerosas
localidades agrícolas (que incluyen Llobregat en su nombre, como Sant Boi de Llobregat, Cornellà
de Llobregat o el mismo El Prat de Llobregat). El río supera los 170 km de longitud y tiene una
cuenca de 4.948 km².
Sus principales afluentes son el Cardener y el Anoia. El agua del río recibe numerosos aportes de
contaminación por industrias y por residuos líquidos de los núcleos urbanos situados a lo largo de
su curso, aunque se hacen esfuerzos por disminuirlos. Además, el Llobregat sufre hoy una fuente
peculiar de contaminación por los residuos de las minas de potasa, que hacen que su salinidad sea
elevada.
La cuenca del Llobregat es la fuente del agua de bebida para poblaciones como Sabadell, Hospitalet
o buena parte de la misma Barcelona, para lo que su contaminación plantea problemas por la
presencia en el agua de trihalometanos.
En la desembocadura, el nivel de su cauce se encuentra sobre la llanura litoral, por lo que ha
ocasionado graves inundaciones (como en 2005) que alcanzan, inclusive, a la zona del aeropuerto
de El Prat. Ello se debe a que la gran cantidad de sedimentos que ha arrastrado a través del tiempo
ha elevado el nivel del cauce y también el de los propios diques naturales que limitan ese cauce. El
problema es que esos diques presentan varias brechas que no resisten las crecidas más fuertes,
Figura 14 – Cuenca hidrográfica del Llobregat.
Flora
e
fauna
Una vegetación profundamente alterada tanto por la agricultura como por la acción urbana e
industrial, destacando el territorio del encinar y el bosque de ribera como especies arbóreas y
acompañadas de abundantes herbáceas, no catalogadas como de especial protección.
La fauna asociada a la actividad urbana, agrícolas y al medio acuático, actualmente es escasa y de
bajo valor ecológico.
Hay un espacio protegido a nivel autonómico denominado «Sierra de Collserola» considerado como
uno de los pulmones verdes de Barcelona. Como espacio natural está «Los aiguamolls de Molins de
Rei», un hábitat natural de avifauna, a nivel municipal.
«El Parque Agrícola del Baix Llobregat», como proyecto de mejora de la agricultura de la zona, se
verá afectado de forma positiva con la creación de la nueva infraestructura.
El paisaje no presenta ningún atractivo en lo que se refiere a su calidad, siendo el objetivo de los
Non se localiza ningunha pradería de «Posidonia oceánica» nas proximidades del punto de vertido,
estando la más próxima a la altura de la población de Sitges situada a unos 30 km. Para evitar
posibles incrementos de salinidad, se prevé establecer los sistemas necesarios para obtener unha
dilución de vertido compatible con o medio receptor
Factores
ambientais
Los factores ambientales más destacables de la zona son: Baja calidad atmosférica debido a las
instalaciones industriales y al tráfico, si bien varía estacionalmente (mayor en otoño e invierno), de
tal forma que todo el ámbito de actuación está comprendido dentro del espacio definido en el
Decret 233/1993, de 31 de agosto, declarada zona de protección especial. Su ámbito de la
actuación se sitúa entre la zona superior del delta del río Llobregat y el llano de Barcelona, en el
punto de encuentro entre la Depresión Litoral y el pie de monte de la Sierra Litoral, sobre cuatro
ANEXO
1
CARACTERÍSTICAS
TÉCNICAS
Superficie
e
situación
Superficie ocupada 30 Ha
Cota de solera 5 m
Caudais
Caudal medio de auga produto 165000m3/día
Caudal máximo de auga produto 200.000 m3/día
Caudal máximo de auga produto 2,31 m3/s
Caudal máximo de captación de auga de mar 6 m3/s
Proceso
de
desalinización
por
ósmose
inversa
Factor de conversión 45%
Salinidade del auga de mar 39.700 ppm
Salinidade del auga producto 110 ppm
Orzamento
e
prazos
Orzamento estimado 230 millóns de euros
Financiación fondos de cohesión 75% da inversión ata un máximo de 150 millóns
Prazo de obra 24 meses
J. Jaime Sadhwani Alonso. IMPACTO AMBIENTAL EN LA DESALACIÓN DE AGUAS. Disponible
en: <www.conama.org/documentos/2.pdf>
Aigües Ter Llobregat – ATLL ‐ Empresa pública responsable del abastecimiento del Prat de
Llobregat. Información sobre el proyecto de la Desaladora da Conca de Llobregat disponible
en: <www.atll.cat>
Francesc Vilaró Rigol. El abastecimiento de agua a Barcelona y las comarcas de su entorno.
Disponible en: http://hispagua.cedex.es/documentacion/revistas/op/51/op51_10.htm
Ministerio de Medio Ambiente (BOE 155 de 30/6/2005). Resolución de 6 de junio de 2005,
de la Secretaría General para la Prevención de la Contaminación y el Cambio Climático, por
la que se formula declaración de impacto ambiental sobre la evaluación, del proyecto
«Desaladora del área metropolitana de Barcelona», promovido por la Sociedad Estatal
Aguas de las Cuencas Mediterráneas, S.A. (ACUAMED). 23405 – 23414 pp. Ref.:
2005/11263. Disponible en http://www.boe.es/boe/dias/2005/06/30/pdfs/A23405‐
23414.pdf
RESOLUCIÓN de 21 de marzo de 2007, de la Secretaría General para la Prevención de la
Contaminación y el Cambio Climático, por la que se formula declaración de impacto ambiental del
proyecto Mejora de accesibilidad entre las carreteras del entorno del Baix Llobregat en la provincia
de Barcelona. Disponible en: http://www.derecho.com/l/boe/resolucion‐21‐marzo‐2007‐
secretaria‐general‐prevencion‐contaminacion‐cambio‐climatico‐formula‐declaracion‐impacto‐
ambiental‐proyecto‐mejora‐accesibilidad‐carreteras‐entorno‐baix‐llobregat‐provincia‐barcelona/