A LA HISTORIA NEUROCIENTÍFICA “EL DOLOR DE MARÍA”,
DE JOSÉ LUIS DÍAZ*
NÉSTOR BRAUNSTEIN
!"# $!%&'( )*
+( ,-..,/01/2/#/23/444056(
(( ()( )) 7 ((# 8"((9) (95.)!7( :(:) ) ()75
.!((9*(# +(*;+ $!%7(() %* +5) ) (( $! % ;1*+*7'9';; <$5%5&5=+5
(9)(( "7 >)((9 ") ()57 "'(;; 5
!"# $
*+ ( ('! ( 9 9 ( 5 ! 7 ) ;;*+5" 7;*+1 !)(5 *+(5*+
*+,:7)1 (!#
0 7(5? @ > ; 9) 7 7 ))A79
((5 5 ;
9)7A)5 6(( 75; 7; 7 97;)7(7; *+5(:( "(:*+
>*(+5%"(9#
7;():,?( @0'( ;*+5
7;( 77 9!)
)7; 77)
7 (:
77((9(
(7( ( ((: 5 ()( ):::A# :5%
)7* +
77(')7 ((;5B*+555 5
( AB;CC(9)
7!(((7 . 7 5 % ( ( ((75 & !79 "59 )7((*+5 .5 5
!
?+ + ( 7!@ D ( 7 "()*+;:7 89!( 5*('# :+ ( ( ( ( (
((E7)!* +5
()D( "(7 (5( ;;D 9 )5 5
"
# $%&
$' (& #
%(((7: 7"(5( BCAA5(7( 5 (*+7 ((("( 7!5 % ( ! *+ 7 ; "( (( ()7'5 *+9 , ))0), 7 ()7*+0 !7(:5
9 ),0,)#
@+05( D('!7);( ((5
(;(A(5 5
%
) !
*
)7())A;! :975%(9() 7(()D( ;7,7 05 )8),7# (;0;)7) ,(((05'# ;9) ;5( : ) 9 !" (#
5 5
)(5? (;@ ?(( '@?(( ( :()',
09A;(
A ) 7 9 ;@? @
"+
?-7(*+@)&# (( (*+5 ) ),&0 ,F05*&+)GG
5 % ! ( )
" )( :(5(() ( ( 5 ") 7( 797((; )5%(
,H)05
(*+7( *+59(; 5)
(!(
I)&&J(C),B;01 ?7! ) * +@ 7 & 7 ! (*+5*&+*+*(# +*+" ) 758 ;((7(;*+ ,(:0),7 79()05?77( 7;*+@)7> A ): 7 ;
(; !5 5
%+
, -
%);(( ) (*+5?( ( : () )((@6# (!;(();( 5$!%7( (*+
((*+7),*+0
5?(;(@ )(;(( ()5 5 5
./
- 0 /
:))7! 5 ?*+"#97
*+:#@ 99(
)!
!)#
(77& 7((;!7 ( (5 ( 7 ) 75B(&( (: 7 ( ! 9 A " ' ( ( "
)(95K(
)(((7;)5
1/ 0
2 /
$!%&')( *+&(7)"( ((*+ 77 "# 5 ) ' ) ))5&'*)+ *+;'(*+(# 9!) )5 )1*;7((+ 9)7)1*((9 +57 )( )7( 7
( )7;(( :5):
),)7(
;!$%
7"( %0(9"((9 8(*&&'%(
)(()5%
((8( ( )5 )! ) 7 *:+ 759"(9':7L;;
)( 5)!*&+1
) ,*(7
+0 5
3 /
,-2
*)+*5*((+5*A+*5* 7+5&( )5*'+ ("( (( ::5?7)*7+ "((@?&7! $!%&'(97! 7(")@): (()7 (5(5%: (% ;7'7) ;5
?6,?(7!@0)7 ( @*&+ 5 )7*+;((( (5(7)9 :569) '(:)7 ;((;: ( )5 ) 7 ) ( 9 )8 : 7
(5 +%*&+:
;((9 5 5&A)5H)7
(5%;5 5:
( (:5!5B! 5
),?*+@0 5 :()5
*
#
7( 7 ,0& ,05 %( A(( $!%&'5( )7(())7
((((7&(
56(;;)(7(9
;;()'"(7'!: 7 77. :(5 ?7!7!79 *(+)@?A 7(A(7# )7(7)(
(($@
% 7,70((# (( (5!7( *(+ ( ( ( )5 ()77
*(+ (
;5 ()#
7(7(,
*+(
7))(7*+ "07*(+*+
* + , '5 ?
)@NM! O
( ( ( 9 ( ) ( )((9555()5?& *+ * (+ 7 97((7@
)9;; ()1) (79))5 9((( ( :"( 5()# (:(::7# ;5 7() (( (# )P)5 )P ( 7 ; ) ()97775 ( ,*):+05%79 77;5?!(@ 5(((7 5% ;;) ((7: )7, 07(( 7 ::7(,:' 0 (5%)(: 7((: ))7( '5%(()) ;;(;;);; (5A7( 7' ( )(:() (5(((5 5 "5
*+ (()*+ "(:
75-,
! (+
(5 !&!
(;*(#
+ )( (( :5;7"9 ) !7;( *;)9+;*(+,A# )(07 ( 7 : 5 ) :(7;;# ;;7) (! (!(D()5 *+((# )9!577 *+)!')( *(+*+9( 7)>)7(;( )(:9 (*+(()5977 *(+) :( )((7 ))P77)(# ( 7 )P5*+( 5*&+5
! 2
(- 3
B)(,?7!@057*+) 7)7 7)
#57
77((7.5
:
7#9!")( ;55
!"1
/
+ .+
/ , 4
? ( @(7: ;7;( )5;;5 %(D7;7) (:)7*(+ *;+5%:(( D ) 7 (! 7
;:7
7;(5 () *+*+5%()' 7(*+ ( ) !#
A7,05 5
%;((77: (() 5(5
77*+! &7
*+(( ;;7( 97(:) )79((;;7; )()( )7 )77)) 7(7)95 N67;;;)( ) O?9) &@? @ B( ( 7 5
5(*&+5
(8((5!(*(
7 ""7;:; (5*&+ (: 5?7!7;)G )(G*7,0;+@
"
!
#2
- ( . % + 3. !
"( (7 5%:(9;5% 75NM!( O :*+( 7"(!"!"# 7:()7 *+)5% ( !( (5?6 (7!@7;;;7 ()5NM!;;# )*+ONM!; (;( : *+7(: (7)97
(( !O
"5 *
>"(: )55 5
$$' 3+3(
3 &
( 7 " ::5(79
( (! ; 7
5?6*+
@( ): ;'( (')5
; 9 (( ;5;9(( :(7 ;5;(# 56(5 5
$/ ,
, / 4
4 #
*-- (+
4# +
-6
)7$!%&';*+( 7 (87(7 (78 ' 7;);, (058)*+5; ? (*+("( ;( ;( 7 @?D " ( @?D)9 8)@
(7((7;( ( 56((7 ; (( ( 7 ( 5 -5
$ .
/ 2 , 4,
3
;&'(5
; 7((7(5
8((77"( ' 7( (5M'97!$!%&'
8(!555
78;8 (; ;; 5 *+ (7 ( (8 ( *&+(((( A:7 (:5. 7)' 7(
5 ( 7)7(!
;78'5
,! 0:
()5NO)( (578
5!('
: ! ( 5 $ # 9*+*&+( )(5 7)) 5; ('(((!(7(D (56;5% :)5' # 5);7) 75
%&'() *+ , + -. +/ 0 + 1+ 2++1 , 2#345 +5 +,+1
6. 2-3!2,
"7#89: 7 ##;7!777<;9+#
=# 3 - 2++ -> ?(.+ , -.+ +, -. + - 1@ .5 9+ + +.0+A.++?A5++ 4A+2+ +.-,@#( # < + ,+ ++1 #) 0 +-, ++0 + + + + -+ + ++ + +A+ #
82+:+ -&+A)B11
C+ %DEB77"#7#:+21
+5+>?F4+1+ #
89 - $74A:+ +++1
+A++ 1+. G+ + .2++ ?+ + +@.+/ ++ +A++1. ?,@ . #)+ ,+9+ ++.+1 +2+ ++. +12-+,++ #3 +1+ A,%+-)9, 5 +D + ++1$=#3--)+ ,++-,A+ .2H I 21 +.-,+ ++ +,++A0+ ,:+ 55 +#@
F +%9 (#)+C+ +# 90+#77=+ #==#
3++1++1J%( ,A+ 1 1-,?+@2+ 4? + + +@K#L#L#) #L+ 0+ ?21 @ +0+ +.- +/+A . , +A +4 +2+ 4++ + # 3 + + 5+ 2++1?+,@++,42+1>?3 ++5+M ++1+A.+++9++#6,9,
0+ +#:9 +@#(>?3 .
A -+2++1#;A
, . 91