• No se han encontrado resultados

Sarcomas primitivos do pulmão

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Sarcomas primitivos do pulmão"

Copied!
9
0
0

Texto completo

(1)

REV PORT PNEUMOL IV (4): 403-412

ARTIGO DE REVISAOIREVIEW ARTICLE

Sarcomas primitivos do pulmio

Primary pulmonary sarcomas

F. CAEIR01, E. TEIXEIRA2• R. SOTTO-MA YOR3• M. FREITAS E COSTA4

Servi~o de Pneumologia. Unidade de Pneumologia Oncol6gica. Hospital de Santa Maria. Lisboa

.lJl , L of

I mi 1

wl b p1llm

lntema do lntemato Complementar de Pneumologia Assistente Hospitalar Graduada de Pneumologia

' Assistente Hospitalar Graduado de Pneumologia. Assistente Convidado da Faculdade de Medicina de Lisboa

' Professor Catedratico da Faculdade de Medicina de Lisboa. Director do ServifYO de Pneumologia do Hospital de Santa Maria

Recebido para publica~o: 98.06.19 Aceite para publica~io: 98.07.20

(2)

REVIST A PORTUGUESA DE PNEUMOLOGIA

rn 11

INTRODU(:AO

Os sarcomas primitivos do pulmao sao raros, constituindo ccrca de 0, I % de todos os tumorcs

ulmonan: · maligno. 1 ). :1 ,

olu-nalgun

as

·

mentt. ~:m mdJv duos mau

grande tcnd-::n i pn 1

ml·laS'iz~u;lo c:trntom team

· rcom~ ua f n1adc utgcl ·nwm umu ' liJii:~li a d 1 xcmpJo as Lt: 1 1c de 1mw1t hi<Uoquimi ~ c ami ro op1 I ~nica, i ui. J:ll!n~ ""·I r rn u • al"·-~ destas lewes (3).

A diferencia.;ao entre deterrninados sarcomas e carcinomas de celulas fusiforrnes e pleom6rficas constitui, pois, urn desafio. No caso dos carcinossarco-mas estes podcm ser predominantemente sarcomato-sos sendo o seu diagn6stico possivel pela aplica.;ao de

404 Vol. IV N°4

nd.

b onl I

R I' ; IV : 41t3 12

tccnicas 1munoh1stoquim1cas que evidenciam 0 componente epitelial.

Os sarcomas de celulas calciformes foram classifi· cados de formas variavcis no passado, dtpendendo das

tcrru ·

ifi-lgu·

-1).

eli 1dit n:-. L;ffi lre . ~tJ{ ;

I

2.

'0 nas o. 'L La:n u~ •.ru ns.

Os sarcomas podcm ter origem no tecido fibrosa, musculo liso, cartilagem, bainhas ncrvosas ou cclulas de tecido conjuntivo indiferenciado (8).

Os sarcomas parenquimatosos incluem os histioci-tomas fibrosos malignos, fibrossarcomas, leiomiossar-comas e osteossarleiomiossar-comas. Os histiocitomas malignM

(3)

originam-se nos histiocitos dos espa~os intersticiais

(6). Os fibrossarcomas surgem nos bronquios e

paren-quima pulmonar, enquanto que os leiomiossarcomas tern origem nas fibras do musculo liso presentes nas paredes bronquicas, paredes das arteriolas e alveolos ou em celulas mesenquimatosas do parenquima (9,10). No que se refere aos aspectos macrosc6picos, os pequenos sarcomas sao usualmente descritos como branco-acinzentados, amarelo-acinzentados ou aver-melhados e raramente sao uniformes. Os tumores de grandes dimensoes sao. frequentemente, descritos como tendo urn aspecto variegado, sendo a periferia do tumor uniforme e o centro mais heterogeneo devido

a

presenca de necrose e hemorragia. A deteccao de calcifica~oes

e

rara.

A maioria dos tumores parenquimatosos

e

descrita

SARCOMAS PRIMlTIVOS DO PULMAO

Todas as formas de sarcoma pulmonar sao invasi-vas localmente e, muitos deles nao metastizam fora do torax. Por esta razao, a excisao do tumor se bern que alargada por lobectomia ou pneumectomia deve ser sempre considerada com eventual radioterapia, a menos que existam metastases

a

distancia (12)

0 progn6stico dos doentes, ap6s resseccao do sarcoma e reservado. No caso de doenca disseminada devem ser submetidos a quimioterapia (8).

No presente trabalho analisamos 5 casos clinicos referentes a doentes com o diagn6stico de sarcoma primitivo do pulmao, scguidos na Unidade de Pneu-mologia Oncol6gica do nosso Hospital, no periodo compreendido entre 1985 e 1997.

como tendo uma configuracao redonda ou lobulada CA 0 LiNICO

com contornos cortantes; eles comprimem ligeiramen-te o parenquima pulmonar vizinho mas nao ligeiramen-tern capsula. S6 ocasionalmente atingem os ganglios linfaticos regionais (2).

Os aspectos clinicos e radiol6gicos da maioria dos sarcomas pulmonares sao similares. A idade em que surgem

e

muito variavel, com casos referidos desde a inf'ancia ate

a

terceira idade. Nao ha predominio evidentc em relat;ao ao sexo dos doentes. Nao parece haver relacao com habitos tabagicos. A tosse, toracalgia.. dispneia e hemoptises

sao

comuns e a presenca de fragmentos de tumor na expecto~iio niio e rara, visto muitos tumores serem endobronquicos podendo assim, no caso de terem grandes dimens&s, provocar

erosao

da parede bronquica. No entanto, mesmo tumores volumo-sos podem ser assintorruiticos (5,11).

Urn sarcoma periferico, usualmente, exclui o tipo central descrito como sarcoma dos grandes vasos ou derivados dos bronquios, mas urn tumor central nao exclui urn sarcoma parenquimatoso.

Radiologicamente, os tumores parenquimatosos tendem a ser raramente cortantes, defmindo massas lobuladas ou lisas que podem ocupar quase urn hemito-rax. A cavitat;ao ocorre esporadicamente. Os tumores endobr6nquicos, usualmente, determinam obstrucao com atelectasia ou infiltrados pneum6nicos (4).

Julho/ Agosto 1998

'A SO 1

llomem de 30 anos, fumador, om toracalgia

difusa, tosse, expectoracao mucopurulenta, dispneia em repouso e sintomas gerais desde ha cerca de 3 mcses. A radiografia do torax rcvclava atelcctasia do pulmao direito (Fig. I). A broncofibroscopia permitiu a visualizacao de uma massa gclatinosa, branca

Fig. I- Telerradiografia do t6rax PA que rcvcla atelectasia total

a

direita

(4)

REVISTA PORTUGUESA DE PNEUMOLOGIA

acinzentada ocupando o lumen da ABO, cuja bi6psia mostrou tratar-se de urn rabdomiossarcoma. Foi submetido a pneumectomia direita e urn ano depois, a quimioterapia por recidiva no pulmao contralateral. A sobrevida ap6s o diagn6stico foi de I 7 meses.

CASOII

Mulher de 48 anos com toracalgia de caracteristi-cas pleuriticaracteristi-cas no HTE, tosse scca irritativa e sintomas gerais. A T AC toracica revelou lesao s6lida envolven-do a pleura mediastinica c posterior da metadc superi-or do HTE, bern como a asuperi-orta, ramo esquerdo da arteria pulmonar e parede posterior do BPE (Fig. 2). A doente foi submetida a toracotomia cxploradora para diagn6stico, tendo acabado por efectuar urna pneumcc-tomia esquerda. 0 exame anatomopatol6gico da pe~a

operat6ria revelou tratar-se de urn carcinossarcorna (Fig. 3), tendo a doente feito Rt toracica no p6s-ope-rat6rio por nao tcr havido resscc~ao total da massa tumoral c posteriormentc Qt por recidiva locorrcgional. Faleceu 7 meses ap6s o diagn6stico.

CASOIII

Homem de 72 anos, com toracalgia

a

esquerda,

expectora~ao hemoptoica e sin to mas gerais. A T AC toracica revelou uma massa no LSD (Fig. 4 ). A BATT foi inconclusiva. Foi efectuada pneumectomia direita, tendo a pe~a operat6ria revclado tratar-se de urn lciorniossarcorna (Fig. 5 ). Recidiva no pulmao contra-lateral surge 28 rneses depois, optando-se por efectuar apenas terapeutica paliativa (Figs. 6 c 6A). A sobrevi-da ap6s diagn6stico foi de 49 rnescs.

CASO IV

Horncrn de 69 anos com dispneia em repouso esporadica, tosse, expectora~ao hemoptoica e sintornas gerais. A radiografia do torax revclou opacidade paratraqueal direita (Figs. 7 e 7 A), tendo a broncofi-broscopia evidenciado uma volurnosa massa na extrernidade distal da traqucia, ocluindo quase corn-pletamcnte o BPD. A bi6psia bronquica revelou tratar--sc de urn leiomiossarcorna (Fig. 8). 0 doentc faleceu scis dias ap6s a realiza~ao da broncofibroscopia.

Fig. 2 - Corte de I A que demonstra volumosa lcsao solida

envolvendo o plano mediastinico e posterior da metade superior do HTE, bern como a aorta

(5)

SARCOMAS PRJMITIVOS DO PULMAO

(6)

REVISTA PORTUGUESA DE PNEUMOLOGIA

408

Fig. 5 - Aspccto histoli>gico de lciomiossarcoma

Fi;g . I ,, (o - r ltrrtildiii!;\J fiu dl, l ru; I' 1.: ~rfilr;:vc.I:Jdllr.l

d ~n tm •JntnJ.I di ita · multipltl~ rnu

cuntrnlatL':rn1

(7)

Julho/ Agosto 1998

SARCOMAS PRIMITIYOS DO PULMAO

Figs. 7 e 7 A- Telerradiografia do torax PA e perfil em que se obscrva opacidade paratraqueal di(eita

Fig. 8- Aspecto histologico de sarcoma leiomiobhistico

(8)

REVISTA PORTUGUESA DE PNEUMOLOGIA

CASOV

Homem de 21 anos com toracalgia

a

esquerda e tosse seca. AT AC toracica evidenciou massa parahilar esquerda com contacto cardiaco (Fig. 9). Ap6s BATT inconclusiva foi efectuada toracotomia com ressec~ao

parcial da massa tumoral. 0 diagn6stico histol6gico foi sarcoma pouco diferenciado (Fig.l 0), tendo feito terapeutica adjuvante com Rt e Qt. Fez posteriormente

Qt de 2• linha por metastases extratoracicas. A sobre-vida ap6s o diagn6stico foi de 20 meses.

RESULTADOS

Foram estudados 4 individuos do sexo masculino e I do sexo feminino com idades compreendidas entre os 21 e os 72 anos. Apenas l doente era fumador.

A toracalgia foi o sintoma mais frequentemente observado (5/5 doentes), seguindo-se os sintomas gerais- astenia, anorexia, adinamia (4/5)- tosse seca (4/5), dispneia (3/5), expectora~ao hemoptoica (2/5) e cmagrecimento superior a I 0% do peso habitual (2/5). Os aspectos radio16gicos e endosc6picos estao indicados no Quadro I.

0 diagn6stico histo16gico foi efectuado em 3 casos atraves da pc~a operat6ria e em 2 por bi6psia br6nquica.

No Quadro II mencionam-se os diferentes tipos histol6gicos observados.

Fig. 9- Corte de lAC rcvclador de massa parahilar csqucrda em A cirurgia constituiu a terapeutica primaria nos 4

wmacw com o cora~;ao doentes tratados, tendo sido submetidos a radioterapia

Fig. 10- Aspecto histol6gico de sarcoma pouco diferenciado

(9)

CASOS CLiNICOS I

u

Ill IV v CASOS CLiNlCOS l ll Ul IV

v

SARCOMAS PRIMITIVOS DO PULMAO

QUADROI

RADIOLOGIA ASPECTOS ENDOSC6PICOS

Ate! ectasia do pulmao

a

dire ita BPD obstruido por massa gelatinosa ocupando

todo o lumen

Lesao s6lida LSE com invasao do mediastino Compressao extrinscca de BPE

Massa no LSD

-Lesiio ocupando 1/3 superior do campo pulmonar BPD quase completamcnte obstruido por massa

direito rum oral

Massa parahilar esquerda com contacto cardiaco

-QUADROfl

HlSTOLOGIA Rabdomiossarcoma

Carcinossarcoma

Lciomiossarcoma Leiomiossarcoma Sarcoma pouco difercnciado

Q ADROIU

tonicica (Rt) no p6s operat6rio 2 individuos. Por

metastiza~ao locorregional e/ou

a

distancia, 3 doentes foram submetidos a quimioterapia (Qt). Urn dos doentes nao fez qualqucr tcrapeutica por ter falccido precocemente (Quadro lll).

A sobrevida dos doentes, ap6s diagn6stico histol6-gico, variou entre 6 dias c 49 meses (Quadro IV).

t,;l UJtU I

l'""O LiN1CO. • OUR F.

m

J I M

I

'

CASOS CLINICOS TERAPEUTICA ll 1M

I I 0 Pneumectomia direita

2°Qt

I 0

Pneumectomia esquerda com ressecc;ao parcial de

I! massa tumoral

2" Rt 3"Qt

Ill Pneumectomia dircita

IV 0 l • Ressecc;iio parcial de

v

massa tumoral 2° Rt 3" Qt Julho/ Agosto 1998 Ill ()M IV (IJ

v

!UM M -[m:.:;~;~; U -diu:.

DISCUSSAO E COME NT ARIOS

Na presente revisao, verificou-se que a totalidade dos doentes estava muito sintomatica na altura do diagn6stico, predominando a toracalgia, a tosse seca, a dispneia e os sintomas gerais.

De acordo com a literatura, os casos estudados

Vol.IYN24 411

Referencias

Documento similar

l ο dc Fífcal con el de Confejero, no es mas cîue un urn pie Fifcal, que no tiene relabios dcCanfejero,y afsi no puede preceder por razòn del uñcio á quien tiene calidad

The first reports on claviculectomy were Delatour’s who, in 1903, reported satisfactory results in three cases of total claviculectomy due to sarcoma and in one of

In this work, we present an intuitive, rigorous mathematical description of the voting process in an ensemble of classifiers: For a given an instance, the process is equivalent

Supplementary Materials: The following are available online at http://www.mdpi.com/2072-6694/12/1/107/s1, Table S1: Anti-proliferative effects of gemcitabine (GEM) and fucoidan

HE.. li- via) (Liu and Moroff, 1993), the authors described the presence of epithelial cells that were consistent with hyperplasia of humeral air sacs and concluded that

The work flow was validated on a 3D printed phantom replicating the anatomy of a patient presenting an extraosseous Ewing ’s sarcoma, and then tested during the actual

www.mdpi.com/article/10.3390/cancers14143509/s1, Figure S1: In silico analysis of RNA expression patterns of MAPK1 (ERK2), MAPK3 (ERK1), MAPK8 (JNK1), MAPK14 (p38α) and MAPK7 (ERK5)

Se trata de un joven de 18 años de edad, ad- mitido por primera vez en la sala de urgencias de Centro Médico del Instituto de Seguridad Social del Estado de México y Municipios