• No se han encontrado resultados

Letras Galegas 2003

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Letras Galegas 2003"

Copied!
29
0
0

Texto completo

(1)

Letras Galegas 2003

AVILÉS DE TARAMANCOS

Antón Avilés de Taramancos: vida e poesía por Aurora Marco

Bibliografía:

Autor

Ilustrador, prologuista e traductor

Mostra bibliográfica

© Biblioteca Universitaria de Santiago de Compostela

Correo-e: bxsec@usc.es Última actualizaci ón : 15-05-2003

(2)

Letras Galegas 2003

Antón Avilés de Taramancos: vida e poesia, por Aurora Marco

INFÁNCIA E ADOLESCÉNCIA EN TARAMANCOS (1935-1953)

Taramancos é unha pequena aldea da parroquia da Boa, que dista do concello a que pertence, Noia, tres quilómetros. Unha aldea de trinta casas, entre a praia de Testal e o souto de casti ñeiros e nogueiras que se recorta no horizonte. Nunha desas casas naceu o escritor Ant ón Avilés Vinagre o 6 de abril de 1935. Fillo de Manuela Vinagre Fuentes, labrega, e de Severiano Avilés Outes, zapateiro de profisión e máis tarde mariñeiro. Ali naceron tamén os seus irmáns Guillermo (1940); José Manuel (1942) e Alfonso (1945). A primeira filla do matrimónio, Josefa, morrera con pouco máis de dous anos, en setembro de 1935. Duas nenas máis e tres nenos naceron mortos.

En Taramancos está o mundo inicial do poeta, entre o agarimo familiar –coa avoa e a nai como pontos de referéncia-, as xentes do lugar, os amigos, os xogos, a escola e os traballos dunha casa labrega, que en inverno daba traballo a moitos xornaleiros. Infáncia feliz, decisiva para o futuro do escritor, que foi entrando mainiño na vida, nesa vida dun cativo no meio rural.

Até o curso 1946-1947 asistiu à escola de Boa, à frente da cal estaba Jesús Ríos Silva, un mestre que viu no rapaz de Taramancos excelentes aptitudes para a escrita. Máis adiante, en Noia, Manuel Fabeiro apoiou e guiou os primeiros pasos do poeta que, aos quince anos, viu impreso o seu primeiro poema na revista noiesa Tapal.

De 1947 a 1950 estudou no Col éxio "Andr és Manjón" de Noia, rebaptizado como "Academia Balmes" en 1949. Avilés fixo o ingreso no Instituto Xelmírez de Santiago en xu ño de 1948 e o primeiro curso en setembro dese mesmo ano. En xuño de 1949 aprobou as matérias de segundo e, un ano despois, en xuño de 1950, as de terceiro. Ao finalizar o 3º curso de Bacharelato e antes de marchar à Coruña para iniciar os estudos de Náutica, conseguiu o título na Escola de Mecanografia da "Real Sociedad Económica de Amigos del País".

O entorno labrego e mariñeiro en que se movia, todas as vivéncias daquela etapa, ficaron plasmadas naqueles primeiros versos, hoxe perdidos, e nos publicados posteriormente: poemas de exaltación de todo o galego na sua vertente rural, campesiña e mariñeira; poemas de amor;

poemas en que afloraba esa fina ironia de que estaba dotado xa desde novo, como os dedicados a algun profesor da Académia Balmes. Ao tempo, Avilés, que tiña unha grande afeizón pola leitura, ia adquirindo unha grande formación, inusual para os rapaces daquel tempo.

Se daquela produci ón inicial só hai notícias, a partir de 1950 viron a luz poemas publicados na revista noiesa Tapal, que contou coa colaboración de destacadas personalidades da cultura galega: "Eu non sei que tendes" (1950); "Morriña" (1951); "Saloucos d´un emigrante" (1951);

"Poema da lúa e do mar"( 1952); "Ant ón de Noia" (1952); "Cadarso" (1952); "Lume que morre" (1953); "Soneto" (1954); "Morte belida" (1955). Con "Antón de Noia" e "Cadarso", obtivera o poeta "Mención honorífica" de poesia en galego no Certame Comemorativo do Centenário da fundación do Circo de Recreación, o Casino noiés. Outras composici óns desta etapa da sua autoria son: "Ofrenda a Manuel Antonio. Poema da nai soia" (en Rianxo, suplemento de Sonata Gallega, 1952); "Lume que morre" e "A Castelao" (en Lar , Buenos Aires, 1953). Entre os inéditos recuperados desta etapa figuran: "Eran pañuelitos blancos en adioses sensibles" (datado o 25 de marzo de 1952); "Paloma" (1953) e "Levarei na miña dorna" (1953).

Nesta poesia inicial aponta xa sensibilidade, a musicalidade e a riqueza léxica que chegará a

(3)

ser un dos aspectos máis destacábeis da sua linguaxe poética.

A ESTADIA NA CORUÑA (1953-1960)

Avilés trasladou-se à Coruña empurrado polo seu pai, que queria seguise estudos na Escola Náutica, estudos que non espertaban nengun entusiasmo no poeta. O noiés instalou-se naquela cidade no curso 1953-54. En maio de 1953 solicitou a admisión ao exame de ingreso. Esta é a única constáncia documental do paso de Avilés pola Escola de Náutica, a do ingreso, que superou en setembro dese mesmo ano. Outros intereses, outros compromisos –non os académicos–

ataban ao poeta, nomeadamente a literatura, a poesia, Galiza…

A partir de novembro de 1953 documenta-se a sua presenza na Coruña. Nesta data pronúncia unha conferéncia nos salóns do Ministério de Información e Turismo sobre "A saudade en la poesía celta", no marco das actividades que desenvolvia a "Peña Amanecer", movimento xuvenil nacido en 1953 e integrado por José María Guillén Rodr íguez, Alfonso Gallego Vila, Manuel Álvarez Torneiro e o próprio Avilés, ao que se unirian máis tarde outros poetas. Con eles participou activamente en recitais, conferéncias, nas festas da poesia que celebraban cada 21 de marzo, nos famosos "viafloris" poéticos, en veladas literárias … Era un grupo moi activo, que alguns tomaban a broma, todo hai que dicé-lo. Mais as suas actividades abriron-lle as portas aos médios de comunicación. Gozaron, en xeral, de boa prensa: tiñan poder de convocatória; un pai espiritual (González Garcés) e mantiñan relacións co grupo de poetas de Ferrol, "Aturuxo".

Neste período na cidade herculina, decisivo para o seu futuro como escritor, entrou en contacto cun mundo novo para el, un mundo irreal onde a literatura, a pintura, a arte, existian, e andaban polas ruas, polas tabernas, tiñan voz humana, en palabras do poeta. Foron anos de aprendizaxe, de reafirmaci ón no seu ofício (elexido) de poeta, de profundización no compromiso nacionalista;

anos, sobretodo os últimos, dun certo desacougo provocado pola inseguridade perante un futuro incerto, como se desprende da correspondencia persoal, e anos de abundante produción literária, moita dela perdida.

Nas lembranzas daquel tempo sempre aparece a figura fascinante de Lugrís. Da sua man entrou o noiés no mundo da boémia coruñesa: tert úlias nas tascas e cafés, irmandade coas xentes da cultura: pintores, escritores, xentes do teatro, músicos. As ruas de Olmos, Galera, A Estrela foron testemuño excepcional daquelas noites de poesia, arte, grolos de vi ño e ousadia, nun entorno sócio-político que non entendia as argalladas daqueles mozos, e non tan mozos: "Habia que deixar-se pasar por persoaxes pintorescas –falar galego era pintoresco– e andar nas catacumbas á percura dalgunha persoa afin para contar as nosas cuitas ou os anguriantes proxectos de futuro".

Na Coruña estabeleceu relacións cun grupo de mozos comprometidos co seu povo, coa sua terra: Xohán Casal, Reimundo Pati ño, Enrique Iglesias, Eduardo Martínez. Os catro celebraron unha cerimónia, "O xuramento de Laracha", unha noite de 1954 onde se comprometeron à defensa dunha Galiza ceibe e popular. Coñeceu tamén aos irmáns Carré Alvarellos, Leandro e Uxio; a Álvaro Cebreiro, o autor do manifesto "M áis alá"; aos irmáns Vilar Chao, a Alexandre Cribeiro, compañeiro de mili; a Manuel Maria e Novoneira; a Otero Pedrayo. Con todos eles mantivo vivo e afortalou o fermento da galeguidade.

O período do servício militar no Ferrol (1956-1958) aproveitou-no o escritor para ler e escreber, para relacionar-se cos membros de "Aturuxo" (Tomás Barros, Mario Couceiro, Miguel Carlos Vidal), cando as suas obrigas como escribente llo permitian, para impartir clases aos soldados e para seguir compondo versos, alguns dedicados à vida no Cuartel de Marineria, e mesmo un silábario para que os nenos aprendesen o galego.

O sentido da amizade e un profundo e desinteresado amor por Galiza, uniu-no de por vida ao

(4)

pintor coruñés Xosé Luís Rodr íguez Sánchez. Nestas coordenadas amistosas hai que interpretar a presenza do poeta en San Xulián de Samos no verao ou outono de 1958, etapas de perman éncia do pintor naquel mosteiro para realizar os murais do Claustro de Feixóo, centrados na vida de San Bieito, onde est án os rostos dos amigos e amigas, entre eles Ant ón Avilés, imortalizado na figura do diaño.

As experiéncias coas xentes do teatro constituen un interesante capítulo na sua traxectória vital e literária. Entre os amigos: Antonio Naveyra Godoy, director do Teatro de Cámara da Asociación Cultural Iberoamericana; actores e actrices: Xosé Luís Caramés, Marisa Naya, Xoan Rodríguez Guisán, Pili Rodríguez Guisán, Jes ús Mosteiro, o pintor Xos é Luís Rodr íguez… Con eles participou como axudante na montaxe dun auto sacramental de Xosé Luis López Cid, La mujer más probada, na igrexa de Santa Eufemia de Ourense o 12 de xuño de 1955; e na representación de O incerto Señor Don Hamlet, Príncipe de Dinamarca, acontecida no Teatro Colón da Coruña en agosto de 1959.

Nos anos que permaneceu na cidade acrescentou-se aa vocación nacida en Taramancos. Alén dos poemas perdidos, outros viron a luz en Lar (1954); en Atlántida (1955), onde tamén publicou en separata As moradías do vento (1955); en 4 Ventos (1955); en Aturuxo (1958); no Programa oficial de Fiestas de San Juan Bautista de Sarria (1959); en La Noche (1960). E o libro A frauta i-o garamelo (1959), moi ben acollido pola crítica, que destacou a forza da expresión, o ímpeto criacional, a musicalidade e a rica e viva fantasia.

Deixou inéditos os poemários Pequeno canto para un peito xoven, co que concorrera ao certame convocado polo grupo Brais Pinto en outubro de 1960, e co que ficara finalista; e Poemas soltos a Maricarme Pereira (1961), publicados anos despois en O tempo no espello (1982).

No verán de 1960 volveu a Noia. A idea da emigración xa bulia no seu maxin. Da Coruña voltara algo desnortado en canto ao futuro. Sentia-se un "guerreiro fracasado" e buscaba un médio para sobreviver. Por encontrar unha saída económica à sua vida e máis por certas presións políticas, decidiu emigrar, idea en que matinaba desde o ano anterior. Suiza era o destino pensado inicialmente mais, finalmente, seria Colómbia o país elexido. A través das xesti óns do cónsul de Colómbia –Jorge González Villaverde, casado cunha noiesa–, Avilés partiu para Bogot á en 1961.

COLÓMBIA (1961-1980)

En outubro de 1961 iniciou o periplo americano que duraria case duas décadas. Coa equipaxe lixeira, algo de roupa, un gabán no brazo e pouco diñeiro, chegou a Bogotá e contactou con Jos é Sanz de la Helguera, máis coñecido por "Mendo", para quen levaba unha carta de recomendaci ón de Pucho Ortiz.

De 1961 a 1970, o período de maior inestabilidade, pasou polos máis variados of ícios e tentou trasladar-se a outros países (México, Venezuela). Estivo ao comezo nas oficinas da fábrica de manteiga "Retina" e en marzo de 1962, por médio do escultor compostelano Xesús Picón, entrou na Embaixada de Brasil como mordomo. Ali encontrou non só un ambiente agradábel, tamén a Sofia Baquero Céspedes, a colombiana con que formou unha família e con quen permaneceu até a sua morte, a compañeira con quen compartiu momentos de alegrias e de adversidades.

En outubro de 1963 un novo traballo nas oficinas de Iberia, no aeroporto de Bogotá, onde despachaba billetes ou conducia os pasaxeiros ao avión. Outros of ícios que desempeñou por aquel tempo estiveron ligados à hostelaria: no bairro de Chapinero, no centro de Bogotá, e en

"Rincón Llanero", en "La Casa de la Troya" (Cali; en "La Tablita", xa de volta en Bogot á; no bairro

"Minuto de Dios", nos arredores de Bogot á, para atender unha marranería, na Bayer, S.A., como especialista en tratamento de águas… Como distribuidor-vendedor da Editora-Libraria Santa Cruz, coñeceu a José Porto, un galego que rexentaba a Libraria Cultural Colombiana, con sucursal en Cali. Ali marchou Avilés con Sofia e os dous fillos Santiago e Luís. Antes casaron en Bogotá, o 29 de novembro de 1970. En Cali naceu o terceiro fillo, Guillermo (1971). Unha nova etapa de case dez anos comezaba para a família, unha etapa de estabilidade económica e de certo acougo.

Co traballo como xerente na Cultural Colombiana de Occidente, en Cali, transcorreron os mellores anos da familia Avilés-Baquero por terras andinas (1971-1980). O poeta volveu aos recitais, a organizar actividades culturais, como aquela exitosa feira do libro o primeiro ano da sua

(5)

chegada. E mesmo tentou a aventura política co xornalista cubano José Pardo Llada, radicado en Cali en 1961, no denominado "Movimento Cívico" que chegou a apresentar-se às eleizóns.

Nen os amigos, nen a chegada dos fillos, nen o novo traballo, co que se sentia máis realizado do ponto de vista persoal, facian-no esquecer por un momento a terra que deixara aquel mes de outubro de 1961 ("Este brado da terra, esta atadura, / esta diaria e fonda coitelada / que escarabella na raíz mais pura, / tenme a vida de morte atravesada"). Por iso volveu a Galiza: en abril de 1980 chegou o escritor ao porto máis abrigado do mundo, Noia, coa lembranza da avoa, que morrera en 1973, do seu canto, da sua voz que acubillaba, e "as bágoas xordas a caer na alma".

Os anos que viveu en Colómbia foron fundamentais para a sua produción liter ária posterior.

Al én da obra escrita durante aquel período, o xerme dos nostálxicos Cantos caucanos (1985) hai que busc á-lo naquel país, na estadia caleña, onde a família residiu desde 1971. Avilés non abandonara a escrita e ali compuxo Poemas da ausencia, 1ª parte (1963), os poemas do emigrante habitados pola saudade. Na 2ª parte (1969), en que de novo a nostálxia da terra nai estala en fermosos e irados versos, no "pranto dun tigre malferido e lonxano", inícia-se a fusión do poeta co mítico Ulises/Odiseo, unha constante na sua obra posterior, un leit-motiv que estará presente a partir daquel momento na produción literária, poética e pros ística.

Nova crónica de Ulises (1978), constitui o derradeiro libro composto, en parte, naquel país.

Dous poemas, "¡Ai a miña cidade de sol!" e "Cali" están escritos desde a saudade da terra americana, que se manifestará palpabelmente en Cantos caucanos: "Agora teño saudade/ do camiño que hei de andar/ lonxe da miña cidade".

NOIA (1980-1992)

Coller brio para nova andadura. Esa foi a idea de Avilés ao chegar a Noia. Axiña buscou un oco e quixo por-se ao dia. Comezou a participar de forma activa nas actividades da vila e puxo-se ao traballo con entusiasmo. A sua presenza nesta década de 1980 en actos culturais foi constante:

encontros de escritores; numerosos recitais por vilas e cidades; debates, actos reivindicativos;

conferéncias en asociaci óns culturais e centros de ensino; discursos, alguns recollidos en Obra viva… Actividade intensa que non lle impediu dedicar-se ao labor poético.

O contacto con Galiza, coa xente que o facia sentir, o afianzamento na própia terra, a recuperación das raíces e da forza criadora, deron-lle ao poeta un vigor extraordinário. Alén desta actividade incesante, abrollou o labor poético e comezaron as colaboraci óns en Dorna, Cen augas, Caravela de xiada, A Nosa Terra, Agália, Boletín Galego de Literatura, Nó, Luzes de Galiza, Seiva, Mocidade, Eis …

A publicaci ón de O tempo no espello (1982), que inclui a obra anterior a 1980, foi unha excelente carta de apresentación para o escritor de Taramancos. Salvador García Bodaño destacaba na Introdución que a sua produción poética "é dunha calidade e dimensi ón xa moi pouco frecuente".

Desde que chegou a Noia escrebeu de xeito ininterrompido poemas e poemas que entregaba aos amigos e amigas; composicións ou prosas líricas para programas de exposicións; poemas destinados a personaxes populares de Noia e aos amigos, como os "Sonetos de corpo enteiro" (1980); a obra de teatro, Tres capitáns de tempos idos, para que a representasen os escolares da Serra de Outes (1983), publicada este ano; colaborou con tres seccións no xornal Barbanza, dirixido por Socorro Santos Lorenzo, que durou case dous anos (1988-1989). Parte dos textos foron reunidos na edición póstuma Obra viva (1992). E tivo tempo para participar na actividade política como Concelleiro de Cultura no BNG de 1987 a 1991, unha etapa enormemente produtiva no terreo das realizaci óns.

Nesta década sairon os libros que o consagraron como un dos máis importantes poetas do século XX: Cantos Caucanos (1985), nacido da saudade revertida, do amor a Colómbia, é unha exaltación, unha homenaxe de amor a aquela terra percorrida pola luz extensa do Cauca por onde desfilan cidades, personaxes, a música, paisaxes, amores, olores, sabores, e até a receita do sancocho, que Avilés preparaba moi ben. Con este libro de madurez converteu-se en referéncia incuestionábel dentro da poesia galega. Foi premiado pola "Asociacion de Escritores de Espa ña",

(6)

en 1986, e ficou finalista do "Premio Nacional de Literatura".

En Nova Crónica das Indias (1989), libro de relatos escrito ao xeito das antigas crónicas, oferece unha visión da terra onde viveu, mesturada con elementos autobiográficos. Son dezaseis relatos, en que a realidade e a ficción se entrelazan. Entre o texto que abre o libro (un retrato da vida na aldea, da infáncia feliz en Taramancos) e o ep ílogo (o regreso de Ulises a sua Ítaca particular), hai catorce textos coprotagonizados por personaxes que tiveron algo que ver na vida do poeta.

As torres no ar (1989), ilustrado con debuxos de Urbano Lugrís, Alfonso Costa e Alexandre González Pascual, supón a recuperaci ón do paraído perdido, unha maneira de entrar de novo na terra retomando o tempo da infancia, cunha temática centrada na terra, no mar e no amor, os camiños que sempre tripou o poeta.

En edición póstuma viu a luz, en decembro de 1992, Última fuxida a Harar, o libro que foi compondo durante o proceso da enfermidade, un testamento poético, acompañado de fermosas ilustracións, onde se funde de novo a vida coa literatura, coa poesia. En nota introduct ória, Miguel Anxo Fernán Vello, a quen dedicou o libro, apresenta o poemário como "o produto dunha imensa fe no acto poético: enfrentado o autor, con lucidez rimbaudiana, a unha morte anunciada e cruel…".

A obra de Avilés de Taramancos foi considerada como "unha das mellores poéticas que podían suceder nunha Galicia necesitada de esperanza dos seus mellores homes" (Ramiro Fonte); "Un dos estádios máis brillantes da hist ória liter ária contemporánea " (Miguel Anxo Fernán Vello), por citar duas críticas autorizadas na matéria.

Na primavera de 1991 fixo aparición a enfermidade, un cancro de ganglios linfánticos. Apenas dous anos despois da morte de Lela da Pastora -a "mater amabilis, amantíssima mãe, amor de pedra firme", falecida en maio 1990- morreu Antón Avilés no Hospital "Juan Canalejo" da Coruña o 22 de marzo de 1992. Morreu novo, ia cumprir 57 anos dias despois, mais deixou atrás unha vida intensa, rica en amizades, en amor, e unha obra literária que hai que situar entre a mellor produci ón escrita en Galiza na segunda metade do século XX.

(Do libro Avilés de Taramancos. Un francotirador da fermosura, Ed. Toxosoutos, Noia, 2003).

© Biblioteca Universitaria de Santiago de Compostela

Correo-e: bxsec@usc.es Última actualizaci ón : 15-05-2003

(7)

Letras Galegas 2003

BIBLIOGRAFÍA

1952

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Antón de Noia / autor, José Antonio Avilés Vinagre En: Tapal. – Nº 6 (agosto 1952) ; p. 33

Exemplar de D. Jesús Fabeiro Gómez

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [Aun que no veo, hermano] [Manuscrito]. – [1952?]

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Cadarso / autor, José Antonio Avilés Vinagre En: Tapal. – Nº 6 (agosto 1952) ; p. 33 Exemplar de D. Jesús Fabeiro Gómez

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Ofrenda a Monoel Antonio : poema da nai soia / Jos é Antonio Avilés Vinagre

En: Rianxo (Suplemento de Sonata Gallega). – Edici ón especial dedicada a las Fiestas de la Virgen de Guadalupe (1952). – P. [22]

Exemplar de D. Xes ús Santos Asados

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Poema da lua e do mar / José Antº Avilés Vinagre En: Tapal. – Nº 6 (agosto 1952) ; p. 20

Exemplar de D. Jesús Fabeiro Gómez

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Poema de los adioses rotos [Manuscrito] / Avilés Vinagre. – 25 do 3 de 1952 Exemplar de Dª Aurora Marco

1953

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Castelao

En: Lar (Buenos Aires). -- Ano XX, n. 236/237 (jun.-jul. 1953) ; p. 22

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Lume que morre

En: Lar (Buenos Aires). -- Año XX, n. 236/237 (jun.-jul. 1953) ; p. 22

1954

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Meu anceio

En: Lar (Buenos Aires). -- N. 248/250 (1954) ; p. 66

(8)

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) O Muiñeiro

En: Lar (Buenos Aires). -- N. 248/250 (1954) ; p. 66

1955

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Cantigas da noiva nua

En: 4 ventos. -- N. 7 (out. 1955) ; pp. 25-26

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

As moradías do vento / Avilés de Taramancos. – [A Coruña? : s.n., 1955] (Coruña : Lit.

e imp. Roel). – Separata de: Atlántida, nº 11-12, decembro 1955 Exemplar de D. Ant ón Capelán

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Sede : poéma louro de amor

En: Atlántida. -- N. 8 (mar.-abr. 1955) ; p. 13

1958

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Balada do barqueiro mozo

En: Aturuxo. -- N. 9 (1958) ; p. [16]

1959

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Canto de nenos en roda

En: Programa oficial de fiestas de San Juan Bautista. -- 1959 ; p. [29]

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

A Frauta i-o garamelo / Avil és de Taramancos ; [portada de Xos é Lois ; Ilustraci óns de Lixandre]. – [A Coruña] : Editorial Moret, 1959

Exemplar da Biblioteca Pública González Garc és

1960

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Moas el Grande y sus discípulos

En: Noche. – Ano 11, n. 12148 (20 ag. 1960) ; p. 6

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Veleiro entrando na ría

En: Noche. – Ano 11, n. 12148 (20 ag. 1960) ; p. 12

1967

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

O Rapaz de surrisa pequena / Avilés de Taramencos [sic]

En: Exposición homenaje póstumo a José Ramón Villar Chao : Palacio Municipal, 11 abril 1967. -- [A Coruña? : s.n.], D.L.1967 (La Coruña : Lit. Imp. Roel). -- [Verso da cub.]

(9)

1971

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) 10 poemas

En: Grial. -- N. 31 (1971) ; p. 67-73

1980

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Noia, sonetos de corpo enteiro [Manuscrito mecanografiado] / por Ulises Fingal.—

Feitos nunha noite de outono no 1980 Exemplar de D. Manuel Caamaño Mariño

1982

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Momentos da terracota / Avilés de Taramancos

En: O Galego é o noso único idioma, loitemos contra a súa represi ón : 17 de maio, D ía das Letras Galegas. -- [S.l.] : Federación de Asociacións Culturais Galegas, D.L. 1982.

-- P. [20]

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

O Tempo no espello / Antón Avilés de Taramancos ; introducción de Salvador García Bodaño. -- Sada : Ediciós do Castro, D.L. 1982

1983

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A P.S / Avilés de Taramancos

En: Carabela de Xiada. – Nº 1 (1983) . – P. 5. – Reproducción do texto Manuscrito Exemplar da Casa da Cultura de Noia

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Alfonso Abelenda pilotando o grande navio da cidade nas noites da nosa mocedá En: Alfonso Abelenda Escudero : pinturas 1945 a 1983 : [Exposici ón Premios Cidade de A Coruña]. -- A Coruña : Axuntamento, Departamento de Cultura, 1983. -- P. 3-4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Os Elementos do desastre ou o canto do vello capit án Pablo da Rokha morto no exilio En: Dorna. -- N. 6 (1983) ; pp. 18-20

1984

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Canto de Noralba Timbacoi - Hino órfico-

En: Cen augas: cadernos de poesía. -- N. 1 (1984) ; p. 7-9

Aviles de Taramancos, Antón (1935-1992)

Cantos caucanos / Antón Avilés de Taramancos. – Edici ón de autor. — 1984.—28 f. :il.

; 40 cm. – Adicatoria manuscrita do autor Exemplar de Dª Pilar Sampedro

(10)

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Elexía de Popaián

En: Cen augas: cadernos de poesía. -- N. 1 (1984) ; p. 5-6

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

A Escada de Daniel [Manuscrito mecanografiado] / Antón Avilés de Taramancos. – 3 do IV de 1984. – Exemplar xerocopiado

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Escada de Daniel

En: Nosa Terra : periódico galego semanal. -- N. 249 (1984) ; p. VI

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [Hoxe amiga quero soñarte núa]

En: O libro do amor : 69 poemas do século XX / prólogo de Xesús Alonso Montero, Domingo García Sabell, Andrés Torres Queiruga. -- Pontevedra : [s.n.], 1984 (Imprenta J.A. Vicente). -- P. 51

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) O Pórtico

En: O libro do amor : 69 poemas do século XX / prólogo de Xesús Alonso Montero, Domingo García Sabell, Andrés Torres Queiruga. -- Pontevedra : [s.n.], 1984 (Imprenta J.A. Vicente). -- P. 49-50

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Primeiro canto

En: Cen augas: cadernos de poesía. -- N. 1 (1984) ; p. 3-4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Primeiro canto caucano

En: Dorna. -- N. 7 (1984) ; p. 7-9

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Saudade Penalta cría o mundo en seis dias [Manuscrito] / A. Taramancos. — 9 do VII de1984. – Texto do catálogo da exposición. – Exemplar xerocopiado

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

[Sentir como latexa o corazón da madeira][Manuscrito] / Antón Avilés. – 4 do 84. – Texto para ó catálogo da exposición de Xerardo Blanco

Exemplar de Dª Aurora Marco

1985

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Cantos caucanos / Antón Avilés de Taramancos. -- Barcelona : Sotelo Blanco, 1985

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

De como Reimundo Patiño se transforma en montaña e nace no seu coraz ón un río cantareiro

En: Dorna. -- N. 9 (1985) ; p. 60-61

Avilés de Taramancos, Antón

A Luz equinocial e o cubismo [Manuscrito] : fotografías de

(11)

Mart ínez -Moledo / A. Taramancos. – 19 do 8 de 1985. –Texto do Cat álogo da exposición fotográfica

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Os que amades o mar, védeo no vento, erguido En: Dorna. -- N. 8 (1985) ; p. 14

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Soñar en vegliota : na morte de Reimundo Patiño

En: Nosa Terra : periódico galego semanal. -- N. 276 (1985) ; p. 17

1986

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

[Escuro, escuro, nai, no escuro alço a minha torre no ar...]

En: Agalia. -- N. 7 (outono 1986) ; p. 344

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Indio reducidor o primeiro que ve é a túa cabeza En: Luzes de Galiza. -- N. 4 (outono 1986) ; p. 35-36

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [A Rosa que cultivas no teu colo...]

En: Agalia. -- N. 7 (outono 1986) ; p. 343

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Ven Lugrís, con Avilés de Taramancos

En: Luzes de Galiza. -- N. 3 (verán 1986) ; p. 24-25

1987

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Antón Avilés de Taramancos : presidente da Asociación de Escritores en Lingua Galega / texto Xan Carballa

En: Nosa terra : periódico galego semanal. -- N. 318 (1987) ; p. 13

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Espada florecida / Antón Avilés de Taramancos

En: XXII poetas de Noia / escolma de poesía noiesa, feita por Antón Avilés de Taramancos. – [Noia : s.n., 1987?] (Noia : Imp. Sementeira). – P. 45

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Na tumba de Ulises / Ant ón Avilés de Taramancos

En: XXII poetas de Noia / escolma de poesía noiesa, feita por Antón Avilés de Taramancos.—[Noia : s.n., 1987?] (Noia : Imp. Sementeira). – P. 44

Exemplar de Dª Aurora Marcos

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Os Tempos do wolfram

En: Nosa terra. A nosa historia. -- N. 2 (25 xullo 1987) ; p. 52-53

1988

(12)

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Alta sombra de Don Ramón

En: Barbanza. -- N. 7 (maio 1988) ; p. 11

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Am érica, terra firme

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 5 (2ª quincena abr. 1988) ; p. 7

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Balada de antigas peregrinaxes, vellas romarías e romaxes novas

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 15 (2ª quincena set. 1988) ; p. 12

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Catedral sonora

En: Barbanza. -- N. 18 (nov. 1988) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Cave canem, chover sobre mollado

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 5 (2ª quincena abr. 1988) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) O Centenário da miséria

En: Barbanza. -- N. 17 (out. 1988) ; p. 7

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) O Chanceler vesgo, ou o home dos catro poderes

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 15 (2ª quincena set. 1988) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Como un río de xaguares

En: Barbanza. -- N. 19 (nov. 1988) ; p. 11

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Criación literária e compromiso social

En: Barbanza. -- N. especial (abr. 1988) ; p. 40

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Cuña do mesmo pau

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza). -- N. 4 (1ª quincena abr. 1988) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Cursos de verán, Noia xullo 88

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 11 (2ª quincena xul. 1988) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

De Bolombolo a Macondo : a rota máxica da crónica En: Barbanza. -- N. 17 (out. 1988) ; p. 10

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

(13)

A Derradeira singladura do Andrucho

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. especial San Marco (abr.

1988) ; p. 33-35

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Desleigada oposición

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 14 (1ª quincena set. 1988) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Dormir en Madrid

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 2 (1ª quincena marzo 1988) ; p. 6

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [Empeza a primavera no teu seo]

En: Antoloxía de poesía galega erótica e amatoria / [edición a cargo de] X.L. Axeitos. - - Sada : Ediciós do Castro, 1988. -- P. 70

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Entrar na Cruña de noite__

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 11 (2ª quincena xul. 1988) ; p. 12

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Esforzos e burocracia

En: Barbanza. -- N. 16 (out. 1988) ; p. 8

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Figuras da Paix ón : Xudas Alcaiote

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza). -- N. 3 (2ª quincena marzo 1988) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Formula secreta do sancocho do Cauca

En: Antoloxía de poesía galega erótica e amatoria / [edición a cargo de] X.L. Axeitos. - - Sada : Ediciós do Castro, 1988. -- P. 71

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Os Froitos dun ano

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 10 (1ª quincena jul. 1988) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Funcionarios que non funcionan

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 1 (2ª quincena feb. 1988) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Harmonía do tempo

En: Barbanza. -- N. 19 (nov. 1988) ; p. 2

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

¨Hospital ou salvavidas?

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 9 (2ª quincena jun. 1988) ; p. 3

(14)

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Un Hospital para un povo

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 6 (1ª quincena maio 1988) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Israel, Israel!

En: Barbanza. -- N. 3 (mar. 1988) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Jesusito de mi vida

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 7 (2ª quincena maio 1988) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [Un Levi án orballo]

En: Antoloxía de poesía galega erótica e amatoria / [edición a cargo de] X.L. Axeitos. - - Sada : Ediciós do Castro, 1988. -- P. 69

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Libertade de expresi ón (dispensando)

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 8 (1ª quincena jun. 1988) ; p. 7

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Memória dos anos 2000

En: Barbanza. -- N. 13 (ag. 1988) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) O Muiño

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. especial San Marco (abr.

1988) ; p. 25

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Noia

En: Luzes de Galiza. -- N. 10/11 (1988) ; p. 28

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Outra vaca no millo

En: Barbanza. -- N. 18 (nov. 1988) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Pan e circo

En: Barbanza. -- N. 14 (set. 1988) ; p. 9

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Paz e a preguiza

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 19 (2ª quincena nov. 1988) ; p. 9

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) O Poeta é un loitador

En: Barbanza. -- N. 6 (maio 1988) ; p. 7

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

(15)

Por unha Galiza universal [Manuscrito]. – [198 -]

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Porta aberta en Esterreja

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 10 (1ª quincena jul. 1988) ; p. 6

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Os Promotores do atraso

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 2 (1ª quincena marzo 1988) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Romanos, gladiadores e libertos

En: Barbanza. -- N. 9 (xun. 1988) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Os Rumorosos

En: Barbanza. -- N. 13 (ag. 1988) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) O Sedimento da pátria

En: Barbanza. -- N. 11 (xullo 1988) ; p. 2

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Ser escritor

En: Nosa terra. A nosa historia. -- N. 3-4 (1988), Decenário ; p. 213

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Teoría da sopa boba

En: Barbanza. -- N. 16 (out. 1988) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

As Torres no ar / Antón Avilés de Taramancos ; ilustracións de Alfonso Costa e Alejandro G. Pascual. – Edici ón de autor.—1988

55 f. : il. ; 35 cm. Exemplar nº 12 asinado polo autor Exemplar de Dª Pilar Sampedro

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) O Trailalalá

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 8 (1ª quincena jun. 1988) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Os Usurpadores

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 4 (1ª quincena abr. 1988) ; p. 7

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

O Veleiro María Mariño naufraga nos montes do Caurel

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 11 (2ª quincena xul. 1988) ; p. 8

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

(16)

Xosé Moas Filgueira

En: Barbanza. -- N. 17 (out. 1988) ; p. 4

1989

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Al éxis Vivicov Mardivinoff

En: Barbanza. -- N. 28 (abr. 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [Alguén lle dou entrada a Fraga na partida...]

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 31 (2ª quincena maio 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Alvaro Cebreiro

En: Barbanza. -- N. 33 (xun. 1989) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Alvaro Cunqueiro

En: Barbanza. -- N. 34 (xullo 1989) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Antonio Naveira Goday

En: Barbanza. -- N. 25 (febr. 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Avemarías alleas

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 35 (2ª quincena jul. 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Cama adúltera con ordenador incluído (+IVE)

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 25 (2ª quincena 1989) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Cantakuzeno

En: Barbanza. -- N. 30 (maio 1989) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) O Cárcere e as estrelas

En: Barbanza. -- N. 34 (xull. 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Chiminigagua [Manuscrito mecanografiado] / Avilés de Taramancos. – Abril 1989. – Texto para o catálogo da exposición Mundos : arte, poesía

Exemplar de D. Xavier Seoane

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Chiminigagua / Avilés de Taramancos

En: Mundos : arte, poesía : [cat álogo da exposición na Casa da Parra, xuño-xullo, 1989. – [Santiago de Compostela : Consellería de Cultura e Deportes, Dirección Xeral de Cultura, D.L. 1989]. – P. [29]

Exemplar de D. Ant ón Capelán

(17)

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Cona de Marta Chávarri

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 26 (1ª quincena marzo 1989) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) De dignidade e desprestixio

En: Barbanza. -- N. 29 (abr. 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Domingo Antonio Lado Filgueira

En: Barbanza. -- N. 35 (xullo 1989) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Don Basilio

En: Barbanza. -- N. 29 (abr. 1989) ; p. 8

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Don Ramón Cabanillas

En: Barbanza. -- N. 26 (mar. 1989) ; p. 10

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Don Uxío Carré Alvarellos

En: Barbanza. -- N. 24 (febr. 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Os Dous de sempre non fan tres, o resto é miseria

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 27 (2ª quincena marzo 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Ergue-se a veda

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 37 (1ª quincena set. 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) As Estructuras do confrontamento

En: Barbanza. -- N. 30 (maio 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Fábula do deputado fantasma

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 39 (2 ª quincena outono 1989) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Fala avoenga

En: Barbanza. -- N. 28 (abril 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) O Fermento

En: Barbanza. -- N. 33 (xun. 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) O Finadiño e a loita social

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 40 (1ª quincena nov. 1989) ;

(18)

p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Galicia diante do mundo

En: Barbanza (Asociación Cultural Barbanza, 1988). -- N. 39 (2 ª quincena outono 1989) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Galiza Nova organiza do 26 ao 30 de xullo en Noia I Xornadas de Verán da Mocedade Galega

En: Barbanza. -- N. 35 (jul. 1989) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Imáxe recuperada (I)

En: Barbanza. -- N. 23 (xan. 1989) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) León de Greiff

En: Barbanza. -- N. 40 (1989) ; p. 6

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Manuel Xosé Arce e Valladares

En: Barbanza. -- N. 39 (out. 1989) ; p. 8

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Nova crónica das Indias / Antón Avilés de Taramancos. -- Vigo : Ir Indo, D.L. 1989

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Pranto e xenreira por un país florido

En: Barbanza. -- N. 37 (set. 1989) ; p. 6

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Señora Sinforosa

En: Barbanza. -- N. 27 (1989) ; p. 7

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Ser garda civil

En: Barbanza (Asociaci ón Cultural Barbanza, 1988). -- N. 32 (1ª quincena jun. 1989) ; p. 3

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Ser novo rico ou perecer

En: Barbanza. -- N. 23 (xan. 1989) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Sobre Galiza como responsabilidade En: Barbanza. -- N. 24 (febr. 1989) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Ter voz en Europa

En: Barbanza. -- N. 32 (xun. 1989) ; p. 2

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

As Torres no ar / Antón Avilés de Taramancos ; [as ilustracións son obra de Lugr ís (portada), Alfonso Costa e Alejandro P. Pascual]. -- [Barcelona] : Sotelo Blanco,

(19)

D.L.1989

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Urbano Lugrís

En: Barbanza. -- N. 31 (mayo 1989) ; p. 7

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Xosefina e Tareixa R. Castelao

En: Barbanza. -- N. 32 (xun. 1989) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Xulio Iglesias Ons : [necrolóxica]

En: Barbanza. -- N. 37 (set. 1989) ; p. 6

1990

Bando do Concello de Noia con motivo do Dia da Pátria Galega de 1990 con texto de Antón Avilés de Taramancos. – No final do texto, Noia, 25 de Xullo de 1990, Dia da Pátria

Exemplar de Dª Aurora Marco

Bando do Concello de Noia con motivo das festas do Antroido con texto de Antón Avilés de Taramancos. Texto sen data, ¿1990?

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Carballeira de San Xusto [Manuscrito] / A Taramancos. – Novembro 1990. – 5 f. ; 32 cm.

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

A Carballeira de San Xusto / Antón Avilés de Taramancos. – [Noia : s.n., 1990?]. – 1 cartel ; 45x33 cm.

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

A Chainza, o carballo dos anos 2.000 / [texto de Antón Avilés de Taramancos] . – [Noia : s.n., 1990?]. – 1 cartel ; 35x25 cm.

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

[Como se de repente deras coa picaraña] [Manuscrito] / Ant ón Avilés.— 1990.—2f. ; 30 cm.

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

[Como ourives que tece unha alfaia de vidro [Manuscrito] / Antón Avilés.— Setembro 1990. – Texto do prólogo da obra de M ª Xosé Canitrot, Os ocos da Aus ência

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

A forza máxica da vida, un quinteto para a historia [Manuscrito]. – 1990.— Texto para a presentación do cat álogo da exposición dos cinco irmáns Costa Beiro na Casa de Cultura de Noia

Exemplar de Dª Aurora Marco

(20)

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992 A forza m áxica da vila : un quinteto para a historia

En: Exposición A forza máxica da vila : un quinteto para a historia : [na Casa da Cultura, apertura 12 de Maio de 1990]. – Noia : Concello de Noia, [1990]. – P. [2]

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

O Veleiro María Mariño naufraga nos montes do Caurel

En: Mariño Carou, María (1907-1967). Verba que comenza / María Mariño Carou ; [estudio (por) Carmen Blanco]. -- 1ª ed. -- Noia : Concello de Noia, 1990. -- P. 65

1991

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

A contraluz, a carta que nunca escribín / Antón Avilés de Taramancos

En: Voz e voto : homenaxe a Celso Emilio Ferreiro no X aniversario do seu pasamento. -- Celanova : Patronato Curros Enríquez, D.L. 1991. -- P 21-22

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Anxo con sexo / Ant ón Avilés de Taramancos

En: Homenaxe a Laxeiro de escritores e artistas de Galicia / cun limiar-sa údo de Anxo Tarrío Varela. -- Santiago de Compostela : Citania Galeria de Arte, 1991. -- P. 26

Os Clásicos na escola [Manuscrito] : proxecto e definición / dirixen e coordinan

Aurora Marco, Xosé Agrelo Hermo, Antón Avilés de Taramancos. – 1991. – 14 f. ; 42 cm. – 14 f. ; 42 cm. – Texto manuscrito e debuxo de Antón Avilés. – Exemplar xerocopiado

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Don Hamlet no paredón

En: Seiva. -- N. 4 (maio 1991) ; p. 79-82

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Galicia no diván

En: Cadernos de psicoloxía. -- N. 11 (nov. 1991) ; p. 46-49

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Mineiro de luz / Antón Avilés de Taramancos ; ilustracións de Urbano Lugrís

En: Homenaxe a Miguel González Garcés / Lino Braxe, Xavier Seoane, X úlio Valcárcel, coordinadores. -- A Coruña : Diputación, D.L. 1991. -- P. 101-102

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Non é Galiza, non

En: Mocidade. -- N. extra. (Nadal 1991) ; p. 4

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

[Toda esta urdime da mañan] [Manuscrito] / Antón Avilés ; ilustraci ón do autor. – 1991 .—1 tarxeta de Nadal : il , 16 cm.

Exemplar de Dª Isabel Nieto Tuñas

1992

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

(21)

Algúns serán galegos

En: Esmorga. -- N. 9 (1992) ; p. 6

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Antoloxía poética : (1955-1990) / Antón Avilés de Taramacos ; selección de M.A.

Fernán-Vello. -- Santiago de Compostela : Compostela, D.L. 1992

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Campanas de Bastabales

En: Esmorga. -- N. 9 (1992) ; p. 5

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Cantos caucanos / Antón Avilés de Taramancos. -- [Barcelona] : Sotelo Blanco, 1992

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Homenaxe Nacional a Xos é Agrelo Hermo / A. Taramancos ; debuxo da cuberta do Autor. – [Noia : s.n., 1992]. – 4 f. ; 36 cm. – Impreso do texto manuscrito

Exemplar de Dª Aurora Marco

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Miña Patria

En: Esmorga. -- N. 9 (1992) ; p. 6

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Obra viva / Antón Avilés de Taramancos ; escolma Ana González Vázquez. -- Santiago de Compostela : Edicións Laiovento, 1992

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) O Pater noster de Biafra

En: Esmorga. -- N. 9 (1992) ; p. 6

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

O Tempo no espello / Antón Avilés de Taramancos ; introducci ón de Salvador García- Bodaño. -- Sada : Ediciós do Castro, D.L. 1992

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Ultima fuxida a Harar : (derrota e singraduras) / Ant ón Avilés de Taramancos. -- A Coruña : Espiral Maior, D.L. 1992

1993

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Balada do barqueiro mozo

En: Luzes de Galiza. -- N. 21 (feb. 1993) ; p. 20

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Cerea

En: Luzes de Galiza. -- N. 21 (feb. 1993) ; p. 21

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Rabindranath Tagore, poeta sin tiempo ni distancia En: Luzes de Galiza. -- N. 21 (feb. 1993) ; p. 22

1994

(22)

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Os Arrieiros de Antioquia fundan a cidade norteña de Caicedónia e perfuma-se todo o val do Cauca cos primeiros aromas do café

En: Cincuenta anos de poesía galega : antoloxía. -- 1ª ed. -- A Coruña : Penta, 1994. - - P. 78-79

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Chachahuí

En: Cincuenta anos de poesía galega : antoloxía. -- 1ª ed. -- A Coruña : Penta, 1994. - - P. 77-78

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Crónica de Bernaldo Fros

En: Cincuenta anos de poesía galega : antoloxía. -- 1ª ed. -- A Coruña : Penta, 1994. - - P. 79-80

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) A Espada florescida

En: Cincuenta anos de poesía galega : antoloxía. -- 1ª ed. -- A Coruña : Penta, 1994. - - P. 81-82

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Primeiro amor, primeira morte

En: Cincuenta anos de poesía galega : antoloxía. -- 1ª ed. -- A Coruña : Penta, 1994. - - P. 75

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Primeiro canto

En: Cincuenta anos de poes ía galega : antolox ía. -- 1ª ed. -- A Coruña : Penta, 1994. - - P. 75-77

1995

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Balada do cárcere do meco

En: Desde mil novecentos trinta e seis : homenaxe da poesía e da plástica galega aos que loitaron pola libertade / edici ón a cargo de Miguel Ríos Torre. -- Sada : Edici ós do Castro, D.L. 1995. -- P. 41

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Eu amo as minerais entrañas do meu eido

En: Correo Galego. -- N. 452 (5 abr. 1995) ; p. 46

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [Non enterrar os mortos]

En: Desde mil novecentos trinta e seis : homenaxe da poes ía e da plástica galega aos que loitaron pola libertade / edición a cargo de Miguel R íos Torre. -- Sada : Ediciós do Castro, D.L. 1995. -- P. 39

1996

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) De A frauta e o garamelo

En: Antologia de poesia galega / organizaçao, seleçao, introduçao e notas, Yara

(23)

Frateschi Vieira. -- Campinas (Brasil) : Editora da Unicamp, 1996. -- P. 179-180

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) De As moradías do vento

En: Antologia de poesia galega / organizaçao, seleçao, introduçao e notas, Yara Frateschi Vieira. -- Campinas (Brasil) : Editora da Unicamp, 1996. -- P. 178

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) De As torres no ar

En: Antologia de poesia galega / organizaçao, seleçao, introduçao e notas, Yara Frateschi Vieira. -- Campinas (Brasil) : Editora da Unicamp, 1996. -- P. 185-187

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) De cantos caucanos

En: Antologia de poesia galega / organizaçao, seleçao, introduçao e notas, Yara Frateschi Vieira. -- Campinas (Brasil) : Editora da Unicamp, 1996. -- P. 184-185

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) De Nova crónica de Ulises (1978)

En: Antologia de poesia galega / organizaçao, seleçao, introduçao e notas, Yara Frateschi Vieira. -- Campinas (Brasil) : Editora da Unicamp, 1996. -- P. 183-184

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

De Os poemas da ausencia, segunda parte, Bogot á, abril e maio 1969

En: Antologia de poesia galega / organizaçao, seleçao, introduçao e notas, Yara Frateschi Vieira. -- Campinas (Brasil) : Editora da Unicamp, 1996. -- P. 181-183

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) De Poemas a Fina Barrios, Pequeno canto

En: Antologia de poesia galega / organizaçao, seleçao, introduçao e notas, Yara Frateschi Vieira. -- Campinas (Brasil) : Editora da Unicamp, 1996. -- P. 180-181

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) De Ultima fuxida a Harar

En: Antologia de poesia galega / organizaçao, seleçao, introduçao e notas, Yara Frateschi Vieira. -- Campinas (Brasil) : Editora da Unicamp, 1996. -- P. 187-190

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [Poemas...]

En: Litoral. -- N. 209/210 (1996) ; p. 86-95

1997

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [Anxo da noite]

En: Voces novas : antolox ía da literatura galega = Novve golosa : antologuiia galisiiokoi literatury / edición o coidado de Elena Zernova. -- San Petersburgo : Universidade de San Petersburgo, Centro de Estudios Galegos, 1997. -- P. 180-183

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Chachahuí

En: Voces novas : antolox ía da literatura galega = Novve golosa : antologuiia galisiiokoi literatury / edición o coidado de Elena Zernova. -- San Petersburgo : Universidade de San Petersburgo, Centro de Estudios Galegos, 1997. -- P. 178-179

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

(24)

[Na outra banda do mar construen o navio]

En: Voces novas : antolox ía da literatura galega = Novve golosa : antologuiia galisiiokoi literatury / edición o coidado de Elena Zernova. -- San Petersburgo : Universidade de San Petersburgo, Centro de Estudios Galegos, 1997. -- P. 180-181

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Obra poética : antoloxía / Ant ón Avilés de Taramancos ; edición de, Xos é María Alvarez Cáccamo. -- Vigo : Asociación Socio-Pedagóxica Galega, [1997]

1998

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

[Meus amigos] / Avilés de Taramancos. – Reproducción do texto manuscrito En: Casa da Gramática. – Nº 2 (maio 1998)

Exemplar de Dª Concha Sabucedo

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [Miña Patria] / Antón Avilés de Taramancos

En: Letras Galegas : Martín Códax, Mendinho, Johán de Cangas : Maio 98. – [Noia] : Equipo de Normalización Lingüística, I.B. Virxe do Mar de Noia, [1998]. – P. [8]

Exemplar de Dª Concha Sabucedo

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Noia : (soneto con estrambote)

En: Casa da Gramática. – Nº 2 (maio 1998) Exemplar de Dª Concha Sabucedo

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Nova crónica das Indias / Antón Avilés de Taramancos. -- Vigo : Ir Indo, 1998

1999

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Os Arrieiros de Antioquia fundan a cidade norteña de Caicedónia e perfuma-se todo o val do Cauca cos primeiros aromas do café

En: Río de son e vento : unha antolox ía da poesía galega / [edición a cargo de] César Morán. -- Vigo : Edici óns Xerais de Galicia, D.L. 1999. -- P. 275-276

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Autopoética

En: Boletín galego de literatura. -- N. 21-22 (1999) ; p. 38

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Cantakuzeno

En: Xanela (Betanzos, 1996), A. -- N. 8 (outono 1999) ; p. 9

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [Empeza a primavera no teu seo]

En: Río de son e vento : unha antolox ía da poesía galega / [edición a cargo de] César Morán. -- Vigo : Edici óns Xerais de Galicia, D.L. 1999. -- P. 274-275

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [Meu capitán]

En: Río de son e vento : unha antolox ía da poesía galega / [edición a cargo de] César Morán. -- Vigo : Edici óns Xerais de Galicia, D.L. 1999. -- P. 277

(25)

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) [Na outra banda do mar construen o navio]

En: Río de son e vento : unha antolox ía da poesía galega / [edición a cargo de] César Morán. -- Vigo : Edici óns Xerais de Galicia, D.L. 1999. -- P. 276-277

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Obra inmisericorde

En: Boletín galego de literatura. -- N. 21-22 (1999) ; p. 38-43

2000

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Cantos caucanos / Antón Avilés de Taramancos ; traducción y prólogo Anxeles Penas.

-- A Coruña : Espiral Maior, 2000

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

A Frauta i -o garamelo / Avilés de Taramancos ; estudio introductorio, Dolores Arxóns Alvarez, Xavier Castro Rodríguez ; edición ó coidado de, Mª Teresa Monteagudo Cabaleiro ; [ilustracións de Lixandre]. -- Santiago de Compostela : Follas Novas, 2000

2001

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) António Naveira Goday

En: Xanela, A (Betanzos, 1996). -- N. 11 (primavera 2001) ; p. 21-22

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Chachahuí

En: Antología de aniversario : (Librería Follas Novas, 1971-2001) / edición de Luis Alonso Girgado, Teresa Monteagudo Cabaleiro. -- 1ª ed. -- Santiago de Compostela : Librería Follas Novas, 2001. -- P. 67

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Chachahuí

En: Escolma de aniversario : (Librería Follas Novas, 1971-2001) / edici ón de Luis Alonso Girgado, Teresa Monteagudo Cabaleiro. -- 1ª ed. -- Santiago de Compostela : Librería Follas Novas, 2001. -- P. 67

2002

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Canto de nenos en roda

En: Alameda (Sociedade Liceo de Noia). -- N. 7 (2002) ; p. 83

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Entrevista a Avilés de Taramancos / Xosé Agrelo Hermo

En: Alameda (Sociedade Liceo de Noia). -- N. 7 (2002) ; pp. 70-72

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Ouh fermosa! Alta era a túa luz / ilustración feita por Avilés para o libro Ultima fuxida a Harar

En: Alameda (Sociedade Liceo de Noia). -- N. 7 (2002) ; p. 17

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

(26)

O Rapaz de surrisa pequena

En: Alameda (Sociedade Liceo de Noia). -- N. 7 (2002) ; p. 83

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Ultima fuxida a Harar / Antón Avilés de Taramancos. -- [A Coruña] : La Voz de Galicia, D.L. 2002

2003

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Antoloxía / Ant ón Avilés de Taramancos ; escolma, introducción e notas Ana Roman í.

-- Vigo : Galaxia, imp. 2003

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Barcos no pór do sol

En: Grial. -- N. 157 (2003) ; p. 101

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Cantos caucanos / Antón Avilés de Taramancos ; edición de Martín Veiga. -- Vigo : Edici óns Xerais de Galicia, D.L. 2003

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Na outra banda do mar construen o navio En: Grial. -- N. 157 (2003) ; p. 99

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Nova crónica das Indias / Antón Avilés de Taramancos. -- Vigo : Edicións Xerais de Galicia, 2003

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Os que amades o mar vede-o no vento, ergueito En: Grial. -- N. 157 (2003) ; p. 100

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Primeiro foi o mar. O mar senlleiro

En: Grial. -- N. 157 (2003) ; p. 100

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Remeiro incontenible, bogas na mañá clara En: Grial. -- N. 157 (2003) ; p. 99

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992) Se solto a voz no mar volve-se ceive

En: Grial. -- N. 157 (2003) ; p. 101

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

As Torres no ar / Antón Avilés de Taramancos ; [ilustración da capa Urbano Lugrís]. -- Vigo : Galaxia, imp. 2003

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Tres capitáns de tempos idos / Antón Avilés de Taramancos ; edición, introducci ón e apéndice, Pilar Sampedro ; ilustracións de Manolo Uhía. -- Vigo : Edici óns Xerais de Galicia, 2003

(27)

Letras Galegas 2003

ILUSTRADOR

1991

Perse, Saint-John

Chronique = Crónica / autor, Saint-John Perse ; versión Antón Avilés de Taramancos ; [ilustraci óns, Ant ón Avilés]. -- Noia : Concello de Noia, Casa da Cultura, 1991

2002

Avilés de Taramancos, Antón (1935-1992)

Ouh fermosa! Alta era a t úa luz / ilustración feita por Avilés para o libro Ultima fuxida a Harar En: Alameda (Sociedade Liceo de Noia). -- N. 7 (2002) ; p. 17

PROLOGUISTA

1990

Canitrot, María Xosé

Os ocos da ausencia / María Xosé Canitrot ; [prólogo de Antón Avilés de Taramancos]. -- Noia : Casa da Cultura, 1990

Veiga, Martín

Tempo van de porcelana / Martín Veiga ; [prólogo Avilés de Taramancos]. – Noia : Casa da Cultura, 1990

Exemplar de Dª Aurora Marco

Fabeiro Gómez, Manuel (1916-1992)

Páxinas históricas de Noia / Manuel Fabeiro Gómez ; [introito, Antón Avilés de Taramancos]. -- Noia : Sementeira, 1990

1991

Agrafoxo Pérez, Xerardo

400 anos na historia da Vila de Noia : dende a idade moderna ata a Segunda República / Xerardo Agrafoxo Pérez ; [prólogo, Antón Avilés de Taramancos]. -- Noia :

(28)

Concello de Noia, 1991

Cairo Antelo, Xosé Manuel

Esas mans / Xosé Manuel Cairo Antelo ; [prólogo de Antón Avilés ]. – Noia : Casa da Cultura, 1991

Exemplar de Dª Aurora Marco

TRADUCTOR

1985

Hill, Jack

Landings in Sicily = Desembarcos en Sicilia / Jack Hill ; versi ón libre de Ant ón Avilés En: Dorna. -- N. 9 (1985) ; p. 194-195

Hill, Jack

The Native girl to the soldier = Imprecaci ón da moza celta ó soldado romano / Jack Hill ; versi ón libre de Ant ón Avilés

En: Dorna. -- N. 9 (1985) ; p. 196-197

1991

Homero

Homenaxe a Homero : odisea rapsodia XXI (fragmento), O Certame do Arco / [Traducci ón de] Ant ón Avilés de Taramancos

En: Luzes de Galiza. -- N. 18 (dec.-feb. 1991) ; p. 48

Perse, Saint-John

Chronique [Manuscrito mecanografiado] = Crónica / Saint-John Perse ; versión, Antón Avilés de Taramancos.—1991

Exemplar de Dª Aurora Marco

Perse, Saint-John

Chronique = Crónica / autor, Saint-John Perse ; versión Antón Avilés de Taramancos ; [ilustraci óns, Ant ón Avilés]. -- Noia : Concello de Noia, Casa da Cultura, 1991

1994

Valéry, Paul (1871-1945)

O Cemiterio mariño / Paul Valéry ; versi ón galega Ant ón Avilés de Taramancos. -- A Coruña : Espiral Maior, 1994

(29)

Letras Galegas 2003

AVIL ÉS DE TARAMANCOS

Letras Galegas 2003

Avilés de Taramancos

Mostra Bibliográfica - Claustro Alto de Fonseca 16-31 de Maio de 2003

(Lúns a Venres, 8.30-21.30)

© Biblioteca Universitaria de Santiago de Compostela

Correo-e: bxsec@usc.es Última actualizaci ón : 15-05-2003

Referencias

Documento similar

Forma parte, junto con el escritor y semiólogo italiano Umberto Eco, el catedrático de Sociología de la Complutense de Madrid Juan Díez Nicolás y el filósofo egipcio Ahmed Kamal,

EN: Os poetas de Galicia cantan a García Lorca : coroa literaria para Federico contra a súa morte / edición, estudio e notas de Xesús Alonso Montero.-- Santiago [de Compostela]

Artigo de: Un alpendre de sombra e de luar : a Escola literaria da Diocese de Mondoñedo-Ferrol / Félix Villares Mouteira.. 10 Díaz Castro, Xosé María, 1914-1990.. Como

Política y sociedad en Galicia / Manuel Murguía ; pr ólogo de Castelao.. Textos en galego / Manuel Murguía ; comentarios, edición e presentaci ón, Francisco Antonio Vidal. D, Día

L OS G ALLEGOS / Gustavo Fabra, Ramón Otero Pedrayo, Virgilio González, Valentín Paz-Andrade, Xosé Ramón Barreiro Fernández, Xesús Taboada Chivite, Francisco Rodríguez,

Artigo de: Escritos sobre teatro : (Posicións e Teoría) / Roberto Vidal Bolaño ; edición de Luís Cochón ; colaboración de Lorena Domínguez Mallo ; [ilustracións de cuberta e do

TÍTULO DEL PROYECTO: Efectos del sentido de comunidad, la resiliencia, el apoyo social y los recursos sobre la integración, la salud y la satisfacción vital de los

La AEMPS trabaja activamente con la EMEA, en particular en relación con el procedimiento centralizado de autorización y registro de medicamentos, facilitando los necesarios